Κάποιοι τον είπαν Aϊνστάιν και Έντισον της εποχής μας. Άλλοι, ανάμεσά τους ο αμερικανός Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, είπαν πως άλλαξε τον κόσμο προς το καλύτερο. Η σύγκριση με τον Aϊνστάιν και τον Έντισον είναι καθαρή κουταμάρα και μαρτυρά απλώς την περίοπτη θέση που δίνει στον Επιχειρηματία με «Ε» κεφαλαίο το χρεωκοπημένο αξιακό σύστημα ενός παραπαίοντος καπιταλισμού – εκτός από τη βλακώδη άγνοια των φορέων αυτού του αξιακού συστήματος.
του Νικήτα Γεράνη
Η πεποίθηση ότι ο Τζομπς άλλαξε τον κόσμο προς το καλύτερο αποδίδει τιμή σε έναν άνθρωπο που βρήκε διόδους για τον καπιταλισμό να βγάζει κέρδη από μία τεχνολογία –την πληροφορική– που μπορεί να πραγματοποιήσει τις πραγματικές της δυνατότητες μόνο σε ένα περιβάλλον χωρίς ατομική ιδιοκτησία, χρήμα και ατομικά κέρδη.
H ουσιώδης διαφορά του Τζομπς με τον Aϊνστάιν και τον Έντισον, που κάνει αδύνατη κάθε περαιτέρω σύγκριση, έχει να κάνει όχι απλώς με την προσωπικότητα και το έργο τους, αλλά με την εποχή τους.
Στην εποχή των δεύτερων, οι μεγάλες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και πρόοδοι γίνονταν από προσωπικότητες. Στην εποχή του Τζομπς αντίθετα, γίνονται από συλλογικότητες. Το κλειδί για την κατανόηση του Τζομπς βρίσκεται σε αυτήν ακριβώς τη διάσταση.
Ο Τζομπς είναι γέννημα ίσως του πρώτου κλάστερ της νεότατης εποχής του καπιταλισμού. Η Σίλικον Βάλεϊ είναι ταυτόχρονα ακραία εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης και ανώτερη μορφή οργάνωσης της παραγωγής, στην οποία συμφύεται η τεχνολογία, η καινοτομία, η επιστήμη (πανεπιστημιακά ιδρύματα), η παραγωγή και το τοπικό κράτος.
Στο περιβάλλον αυτό, οι καινοτόμες ιδέες προκύπτουν από την αλληλεπίδραση όλων των μετεχόντων, από τους καθηγητές πανεπιστημίων μέχρι τους φοιτητές και όλους τους εργαζόμενους, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας ολοκληρωτικής αξιοποίησης και εκμετάλλευσης της σύγχρονης υψηλής μόρφωσης και δεξιότητας της εργατικής δύναμης.
Στην πραγματικότητα, δεν είναι ο Τζομπς που έφτιαξε το iphone. Είναι η Apple, οι εργαζόμενοί της από την αρχή ως το τέλος, η Σίλικον Βάλεϊ, τα ερευνητικά προγράμματα του πανεπιστημίου του Στάνφορντ, οι εργάτες στα εργοστάσια παραγωγής ipad, ipod, iphone και imac στην Κίνα. Ακόμη και στο σχεδιασμό των προϊόντων, θα τολμήσουμε να αμφισβητήσουμε την πρωτοκαθεδρία του Τζομπς.
Όχι γιατί ξέρουμε «από τα μέσα» ότι η ιδέα του iphone δεν ήταν του Τζομπς, αλλά ενός από τα τμήματα ανάπτυξης της Apple που είχε αναλάβει το έργο να σχεδιάσει ένα τηλέφωνο με οθόνη αφής. Αλλά εξαιτίας της πεποίθησής μας ότι στην εποχή μας, τόσο η σύλληψη όσο και η ανάπτυξη τέτοιων προϊόντων είναι αποτέλεσμα μακρόχρονης συνεργασίας πολλών ανθρώπων, που υπερβαίνουν ακόμη και το πλαίσιο μιας εταιρείας.
Ο Τζομπς δεν ήταν παρά ένας πολύ καλός μάνατζερ, που ήξερε να συνδυάζει όλες αυτές τις δυνάμεις. Δεν είναι όμως ο μοναδικός τέτοιος, ούτε θα τον θεοποιήσουμε γι’ αυτό. Υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους σε μία διαδικασία την οποία κινεί σε τελική ανάλυση η σημερινή σύνθετη, μορφωμένη, με κεντρικό ρόλο στην παραγωγή, εργατική τάξη. Παιδί ενός τέτοιου περιβάλλοντος, ο Στιβ Τζομπς έβαλε πράγματι τη σφραγίδα του, αλλά σε ποια κατεύθυνση;
Η νέα τεχνολογία ανοίγει το δρόμο για έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι συνδέονται σε κοινότητες, στις οποίες συμφύονται η ενημέρωση, η παραγωγή και ανταλλαγή ιδεών, η διάθεση προϊόντων άμεσα από τους παραγωγούς –όταν λέμε παραγωγούς δεν εννοούμε ατομικούς παραγωγούς, αλλά κοινότητες και εταιρείες– χωρίς μεσάζοντες, χωρίς την ανάγκη χρήματος και ατομικής ιδιοκτησίας.
Μια κοινωνία αφθονίας που δεν έχει ανάγκη από ιδιοκτησία, εμπόριο, χρήμα, παρά μόνο από κοινότητες που εργάζονται με μόνο κίνητρο και καινοτόμα διάθεση να παράγουν προϊόντα χρήσιμα, που να καλύπτουν ανάγκες και να λύνουν προβλήματα. Ενδεχομένως και σε άμιλλα μεταξύ τους – που καμία σχέση δεν έχει με τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό που πηγάζει από το κυνήγι του κέρδους. Μόνο η ενεργητική συμμετοχή σε αυτές τις κοινότητες που συνεισφέρουν σε αυτό το σύστημα παραγωγής/ενημέρωσης/μόρφωσης μπορεί να αποτελέσει το εισιτήριο στη πρόσβαση των προϊόντων της παραγωγής.
Αυτόν τον κόσμο, αυτή την εγγενή τάση προς την αλλαγή, ο Τζομπς την πολέμησε με μεγάλη ευφυΐα. Η προσφορά του έγκειται στο ότι κατάφερε να δαμάσει σε καπιταλιστική κατεύθυνση μέρος αυτής της τάσης, συσκευάζοντας μέρος του περιεχομένου του ίντερνετ με τρόπο ώστε να μπορεί να πουληθεί.
Προσφορά προς το σύστημα, ασφαλώς. Από αυτή την άποψη, θα μπορούσε να πει κανείς ότι όντως άλλαξε το σύστημα –όχι τον κόσμο– με τρόπο ώστε αυτό να μπορεί να επιβιώσει στις τάσεις της τεχνολογίας που δημιουργούν προϋποθέσεις για την ανατροπή του. Ή αλλιώς, δεν βοήθησε στην αλλαγή του κόσμου, αλλά στη συντήρησή του.
Κάθε βήμα του καπιταλισμού όμως, είναι και βήμα προς την οικοδόμηση των όρων ανατροπής του. Ο Τζομπς μας έδωσε προϊόντα και υπηρεσίες που προωθούν την αναγκαιότητα για την υπέρβαση της ατομικής ιδιοκτησίας, καθώς βάζουν το ίντερνετ στην τσέπη μας και –έστω και κουτσουρεμένο– μας το προσφέρουν.
Λεζάντα: Μια αισιόδοξη και χιουμοριστική "fan made" εκδοχή του τι μας επιφύλασσε η Apple στο μέλλον αν ο Steve ήταν ακόμα ζωντανός.
Εφευρέτης, μάνατζερ αλλά και ροκ σταρ!
του Δ. Τζιαντζή
Η ιστορία γράφεται από τους νικητές και σύμφωνα με την αμερικανοκεντρική αντίληψη –που επιχειρούν να περάσουν και εδώ με ντοκιμαντέρ τύπου «Οι μεγάλοι Έλληνες»– γράφεται από τις προσωπικότητες. Ο Στιβ Τζομπς, αν και ποτέ δεν κατέκτησε τη θέση του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο, αποτέλεσε ωστόσο το πιο πετυχημένο παράδειγμα αυτόφωτου εφευρέτη και ταυτόχρονα επιχειρηματία - μάνατζερ των τελευταίων 50 ετών και ταυτόχρονα την ενσάρκωση και αποθέωση του αμερικανικού ονείρου.
Λιβανικής καταγωγής, υιοθετημένος ωστόσο από μια τυπική μικροαστική λευκή οικογένεια, κατάφερε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μαζί με μια παρέα συμφοιτητές του να κλονίσει το μύθο της παντοδύναμης τότε IBM με την εκπληκτικά επιτυχημένη –τότε και σήμερα– σειρά υπολογιστών της Apple. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της ιστορίας του, ωστόσο, δεν είναι η «ανακάλυψη» του πρώτου Mac, iphone, του ipad ή ακόμα και της ψηφιακής πλατφόρμας διανομής μουσικών αρχείων itunes, η οποία «έσωσε» από πολλές απόψεις τη μουσική βιομηχανία. Ο Τζομπς αποτελεί μοναδικό πρότυπο επιχειρηματία που «αναγεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του».
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 σε ηλικία μόλις 30 ετών εκδιώχτηκε από την εταιρεία που ίδρυσε, την Apple, μετά από την πρώτη μεγάλη κρίση της επιχείρησης. Αντίθετα με τα περισσότερα «παιδιά-θαύματα», ο Τζομπς απέδειξε ότι το μήλο σε κάποιες περιπτώσεις πέφτει περισσότερες από δύο φορές κάτω από τη μηλιά.
Η πρώτη του «σοφή» επιχειρηματική κίνηση ήταν να αγοράσει την Pixar, την πολύ πετυχημένη εταιρεία παραγωγής κινουμένων σχεδίων που έγινε διάσημη με τη σειρά Toy Story. Από την άλλη μεριά, η Apple χωρίς τον Τζομπς βρέθηκε στα πρόθυρα της χρεωκοπίας με τους μετόχους να αναγκάζονται να πέσουν στα πόδια του «έκπτωτου πρίγκηπα» της Σίλικον Βάλεϊ και να τον εκλιπαρούν να γυρίσει πίσω. Ο Τζομπς όχι μόνο «ανέστησε» την εταιρεία που δημιούργησε αλλά και χάρη στις νέες τεχνολογικές καινοτομίες που εισήγαγε στη δεύτερη θητεία του, η Apple κατάφερε να ξεπεράσει όχι μόνο τη Μάικροσοφτ σε χρηματιστηριακή αξία αλλά και το ίδιο το κράτος των ΗΠΑ σε ρευστότητα! Το μεγάλο του ταλέντο υπήρξε η ικανότητα «πρόβλεψης» των τάσεων του αγοραστικού κοινού. Όπως ο ίδιος είχε πει, η επιχειρηματική αντίληψη ότι παρατηρείς τι ανάγκες έχει ο κόσμος και προσπαθείς να ανταποκριθείς σε αυτές είναι εντελώς ξεπερασμένη. Γιατί πραγματικά να κοιτάς τις υπαρκτές ανάγκες, όταν υπάρχουν τόσες καινούργιες που ο καπιταλισμός μπορεί να δημιουργήσει ανεξάρτητα αν αυτές είναι επίπλαστες ή όχι;
O Tζομπς ίδρυσε όχι μια πόλη-κράτος, αλλά μια εταιρεία-υπερκράτος και από αυτή την άποψη, είναι γνήσιο τέκνο της εποχής μας.
