Ρόμπα έκαναν τον Γκίντερ Γκρας
αρκετοί διανοούμενοι και έγκριτα έντυπα της χώρας του εξαιτίας του ποιήματός
του «Αυτό που πρέπει να ειπωθεί» που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη σε μεγάλη
γερμανική εφημερίδα. Το ποίημα προειδοποιεί για το ενδεχόμενο ενός πρώτου
πλήγματος του Ισραήλ κατά του Ιράν και χαρακτηρίζει την πυρηνική ισχύ του
Ισραήλ «απειλή για την εύθραυστη παγκόσμια ειρήνη». Αφορμή για το ποίημα
στάθηκε η συμφωνία με την οποία η Γερμανία θα προμηθεύσει το Ισραήλ με ένα (ή
μάλλον με «άλλο ένα») πυρηνικό υποβρύχιο, ικανό να μεταφέρει πυρηνικές κεφαλές.
της Μαριάννας Τζιαντζή
Αντισημίτη
τον είπαν, γεωπολιτικά αγράμματο τον είπαν, ποιητικά άσχετο τον είπαν, ακόμα
και ξεροξεκούτη (αυτό το άφησαν να εννοηθεί). Χαιρέκακα του υπενθύμισαν αυτό
που ο ίδιος είχε αποκαλύψει στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι (2006), δηλαδή ότι ήταν μέλος της
νεολαίας των Ες Ες. «Ναι, ο Γκρας έφτασε στην καρδιά του κρεμμυδιού», γράφει
ένας συμπατριώτης του. «Και η καρδιά του κρεμμυδιού βρωμάει», προσθέτει με
αποστροφή. (Πάντως, πράκτορα του Αχμαντινετζάντ δεν τον είπαν –ακόμα.)
Σφοδρές
ήταν οι αντιδράσεις του Ισραήλ, καθώς το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας
χαρακτήρισε το ποίημα «άθλιο και δίχως χάρη», όμως αυτές οι αντιδράσεις ήταν
αναμενόμενες. Σημασία έχουν οι σφοδρές επικρίσεις που διατυπώθηκαν μέσα στην
ίδια τη Γερμανία και οι οποίες δεν οφείλονται μόνο στο συλλογικό αίσθημα ενοχής
για το Ολοκαύτωμα.
Στην
εποχή της «εικονοκρατίας», της κυριαρχίας των εικόνων, ένα ποίημα γίνεται πρώτη
«πολιτική» είδηση και κάνει τον γύρο του κόσμου! Μήπως αυτό δεν επιβεβαιώνει τη
δύναμη των λέξεων, του ποιητικού λόγου, αλλά τη δύναμη της «υπογραφής»; Αν ο
Γκρας δεν είχε πάρει Νόμπελ, αν δεν ήταν ένας τιμημένος και διεθνώς
αναγνωρισμένος Γερμανός, η φωνή του θα βοούσε στην έρημο. Ωστόσο, αυτό που
καίει δεν είναι η υπογραφή του Γκρας αλλά το νόημα, η όποια αλήθεια περιέχεται
στο ποίημα.
«... είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας
λόγια γιατί αύριο η ψυχή μας κάνει πανιά», έλεγε ο Σεφέρης. «Γέρος πια και με
την τελευταία μου σταγόνα μελάνι λέω αυτό που πρέπει να ειπωθεί γιατί ίσως
αύριο να είναι πολύ αργά», γράφει ο 84χρονος Γκίντερ Γκρας.
Σημείωση (9-4-12): Το πιο πάνω
κείμενο γράφτηκε το Σάββατο 7 Απριλίου. Σήμερα Δευτέρα, μαθαίνουμε ότι το
Ισραήλ χαρακτήρισε τον Γκρας «persona non grata» και του απαγόρευσε την είσοδο
στη χώρα. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ,
Άβιγκντορ Λίμπερμαν, δήλωσε ότι το ποίημα του Γκρας εκφράζει τον εγωισμό των αυτοαποκαλούμενων
διανοούμενων της Δύσης, που είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν για δεύτερη φορά τον
εβραϊκό λαό στο βωμό του αντισημιτισμού, μόνο και μόνο για να πουλήσουν μερικά
ακόμη βιβλία" (πηγή). “Αυτοαποκαλούμενος” διανοούμενος ένας νομπελίστας;
Σε
άρθρο του στην ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, ο Gideon Levy υπενθυμίζει ότι “ο μεγάλος συγγραφέας Χοσέ Σαραμάγκου,
μια φυσιογνωμία ανάλογου βεληνεκούς” με τον Γκρας, ύστερα από μια επίσκεψή του
στα Κατεχόμενα, συνέκρινε ό,τι συνέβαινε εκεί με το Άουσβιτς”. Διευκρινίζει
όμως ότι και στις δύο περιπτώσεις “αφού αποκηρύξουμε την υπερβολή, αφού
αποτινάξουμε το αστήρικτο τμήμα της κατηγορίας, πρέπει να ακούσουμε αυτούς τους
σπουδαίους ανθρώπους. Δεν είναι αντισημίτες, αλλά εκφράζουν τη τνώμη πολλών
ανθρώπων. Αντί να τους κατηγορούμε, θα έπρεπε να αναλογιστούμε τι είναι αυτό
που κάναμε και που τους οδήγησε να διατυπώσουν αυτή την κατηγορία” (http://www.haaretz.com/opinion/israelis-can-be-angry-with-gunter-grass-but-they-must-listen-to-him-1.423194).
Σύμφωνα
με το BBC, o υπουργός Εξωτερικών
της Γερμανίας δήλωσε ότι «το να βάζει κανείς στο ίδιο ηθικό επίπεδο το Ισραήλ
και το Ιράν δεν είναι πνευματώδες αλλά και παράλογο».
Εκ
των υστέρων ο Γκρας, με δήλωσή του στην εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung, παραδέχτηκε ότι έπρεπε να είχε διατυπώσει το ποίημα του διαφορετικά, ώστε να
“διευκρινιστεί ότι μιλώ κυρίως για την κυβέρνηση [του Νετανάχιου]. Συχνά έχω υποστηρίξει
το Ισραήλ και θέλω η χώρα αυτή να υπάρχει και επιτέλους να έχει ειρήνη με τους γείτονές της”.
Τέλος,
στην παρακάτω διεύθυνση μπορεί κανείς να βρει το ποίημα στα αγγλικά, στα
γερμανικά και (πρόχειρα, όπως αναφέρεται) μεταφρασμένο στα ελληνικά: http://www.grsail.blogspot.com/2012/04/was-gesagt-werden-muss-what-must-be.html
