Έναν καπιταλισμό επιμελώς ατημέλητο και
ξέγνοιαστο, που μπορεί να διασκεδάζει πλούσιους και φτωχούς
και να αφομοιώνει διαφορετικούς
πολιτισμούς, πρόβαλε η τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Λονδίνο.
Οι ταξικές αντιθέσεις και οι πάνοπλοι
στρατιώτες έμειναν για λίγο εκτός των πλάνων…
Γράφουν:
Θανάσης Σκαμνάκης
Μαριάννα Τζιαντζή
Μουσικό μίξερ που όλα τα αλέθει
Και Λένον και Spice girls, σαν να λέμε Φαραντούρη με
Πανταζή
Έσβησαν τα φώτα, έσβησαν και οι 204
φλόγες, έσβησε και το αναλογικό σήμα για τα κρατικά κανάλια. Όπως μας
ανήγγειλαν οι περιχαρείς παρουσιαστές, μια νέα εποχή έρχεται. Με νέες
τεχνολογίες ως προς τη μετάδοση της εικόνας και την ενίσχυση της απόδοσης των
αθλητών (με ορατά και αόρατα βοηθήματα), με πολλά στρατιωτικά μέσα που
εγγυώνται την ασφάλεια των αγώνων, αλλά με ποπ και λάιτ, και όχι σοβαροφανή,
συσκευασία.
Η τελετή λήξης των 30ών Ολυμπιακών
Αγώνων ήταν ένα μουσικό γαστρονομικό όργιο. Όλα τα χώρεσε. Και Άννι Λένοξ και
Who, και ζωντανούς και πεθαμένους (Τζον Λένον, Φρέντι Μέρκιουρι) και «ποιότητα»
και εμπορικά τραγούδια της σειράς. Το ελληνικό της ανάλογο θα ήταν η συνύπαρξη,
στο ίδιο μουσικό βήμα, της Μαρίας Φαραντούρη και του Λευτέρη Πανταζή, του
Γιώργου Τσαλίκη να τραγουδά Στέλιο Καζαντζίδη (κάτι που ήδη έχει γίνει), της
Καλομοίρας και του oλογράμματος του Μπιθικώτση. Στο ρυθμό των πλαστικών ήχων
των Spice Girls λικνίζονταν στην κερκίδα των επισήμων ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ
Κάμερον και ο δήμαρχος του Λονδίνου Μπόρις Τζόνσον, όπως τους αποτύπωσε η
κάμερα. Μήπως και η Γιάννα Αγγελόπουλου δεν χοροπηδούσε στην κερκίδα του ΟΑΚΑ,
όταν στην τελετή λήξης η Άννα Βίσση τραγουδούσε Νίκο Καρβέλα («είσαι στο αίμα,
στις φλέβες, στα κύτταρά μου»); Η εξουσία, πολιτική ή επιχειρηματική, έχει
κέφια...
Η βασίλισσα Ελισάβετ δεν έδωσε το παρών,
όπως στην τελετή έναρξης, όμως η βρετανική μοναρχία διαφημίστηκε με όρους που
θύμιζαν... Βόρεια Κορέα. Ακόμα και η διαδρομή του Μαραθώνιου χαράχτηκε σκόπιμα
ώστε να περνά συχνά μπροστά από το Μπάκιγχαμ, όπου μια γιγαντοαφίσα στον εξώστη
του ανακτόρου απεικόνιζε τη βασιλική οικογένεια να χαιρετά τους δρομείς.Tην
καθημερινή ζωή του Λονδίνου θέλησε να αναπαραστήσει η τελετή. Με ομοιώματα
κτιρίων και μνημείων, με ταξί, νταλίκες και λεωφορεία για τους πληβείους, αλλά
και λιμουζίνες για τα «επώνυμα» τοπ μόντελ. Το Λονδίνο ξυπνά μέσα σε ένα
πανδαιμόνιο από ήχους του δρόμου, το πάρτι αρχίζει.
Συμπτωματικά, όμως, οι ίδιες οι
βρετανικές εφημερίδες έγραφαν λίγες εβδομάδες πριν την έναρξη των Αγώνων, για
μια νέα καθημερινή εικόνα του Λονδίνου και άλλων βρετανικών πόλεων: τα
κοινωνικά παντοπωλεία, τη φιλανθρωπική διανομή τροφίμων, κυρίως από χριστιανικές
οργανώσεις, σε ανέργους και αναξιοπαθούντες. Αυτό το «θλιμμένο» Λονδίνο, όπως
και το εξεγερμένο Λονδίνο του 2010, όταν εκατοντάδες χιλιάδες μαθητές,
φοιτητές, εκπαιδευτικοί ξεχύθηκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για την αύξηση
των διδάκτρων στα πανεπιστήμια, δεν είχε θέση στη λαμπερή γιορτή.
Μισός αιώνας βρετανικής ποπ μουσικής
παρήλασε στο στάδιο. Με «ηχηρές», εύγλωττες απουσίες (π.χ., των Rolling Stones,
του Ντέιβιντ Μπάουι, της πανκ), αλλά με μπόλικο Τζορτζ Μάικλ, που δεν έχασε την
ευκαιρία να διαφημίσει το νέο του τραγούδι! Ηρωικές στιγμές του μουσικού
παρελθόντος αναβίωσαν, στριμώχτηκαν σε ένα παρόν όπου οι ίδιοι οι καλλιτέχνες
είναι πια γέροι για ροκ εν ρολ, ενώ οι νέοι δεν ήταν πραγματικοί ροκάδες.
Λογική η επιλογή των οργανωτών του σόου
να προβάλουν αυτή την πτυχή του βρετανικού πολιτισμού, δηλαδή τη μουσική
βιομηχανία της χώρας, αντίγραφα της οποίας παράγονται σήμερα σε όλο τον κόσμο.
Τι και αν το Ηνωμένο Βασίλειο πατώνει κάθε χρόνο στη Γιουροβίζιον; Κλώνοι των
Spice Girls γεννιούνται παντού. Όπως εύστοχα παρατηρήθηκε, από την τελετή
έναρξης, είτε μας άρεσε είτε όχι, κάτι θα μείνει, π.χ., οι αναδυόμενες
καμινάδες της Βιομηχανικής Επανάστασης, ενώ από την τελετή λήξης θα μείνει μόνο
η αίσθηση της ποσότητας. Ακόμα και οι Βρετανοί μπούκωσαν, λιγώθηκαν.
Εξι τοπ μόντελ παρήλασαν μετά βαΐων και
κλάδων στο στάδιο: οι βασίλισσες του ολυμπιακού καρναβαλιού. Εμφανής ο
συμβολισμός, δεν χρειάζονται σχόλια. Και όπως είπε ο παρουσιαστής της ΕΡΤ σε
επόμενη σκηνή, τα ψυχεδελικά σχέδια αποτελούσαν έναν ύμνο στην ατομικότητα και
στο ελεύθερο αγγλικό πνεύμα, ενώ, παρεμπιπτόντως, ευχαριστούσε τον βρετανικό
στρατό που φρόντισε για την ασφάλεια των Αγώνων. Οι Ειδικές Δυνάμεις που μέχρι
χθες δρούσαν στο Ιράκ για το «καλό» της δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή,
εξασφάλισαν τη σιδερόφραχτη ειρήνη στο Λονδίνο, αφοπλίζοντας, εξουδετερώνοντας
τον εχθρό εντός των τειχών.
Και μια και ο λόγος για τον παρουσιαστή,
ο οποίος είναι και διευθυντής του αθλητικού τμήματος της ΕΡΤ. Αγνοούσε σχεδόν
όλους τους συμβολισμούς που χρησιμοποίησε ο άγγλος σκηνοθέτης, μας διάβαζε τι
έλεγε το χαρτί που προφανώς είχε μοιράσει η οργανωτική επιτροπή, αλλά πέραν
αυτού δεν γνώριζε (ή δεν μας έλεγε) τίποτα κατατοπιστικό, κάτι που να εξηγεί τα
σύμβολα που είναι οικεία μεν για τους Βρετανούς, αλλά ακατανόητα για τον έλληνα
τηλεθεατή. Έτσι, με άρθρωση που μάσαγε τις λέξεις και έκανε τον τηλεθεατή να νιώθει
μετέωρος, όταν δεν διάβαζε το χαρτί, μας
έλεγε απλώς τι βλέπουμε, σαν να μετέδιδε σε ραδιόφωνο («καλόγριες, πατίνια,
άγγελοι, ρωμαίοι στρατιώτες, σκοτσέζοι με γκάιντες»), μιλώντας αδιάκοπα ακόμα
και σε στιγμές που έπρεπε να σιωπά, όπως όταν ακουγόταν το Imagine με τον Τζον
Λένον. Τέλος, δεν είναι πάντα καλό το γλείψιμο προς τους διοργανωτές. Έγιναν
πολλά και διάφορα στη διοργάνωση, τα οποία η κρατική ελληνική τηλεόραση
αποσιώπησε.
Κανείς δεν θέλει να γίνει μάντης κακών,
να πει το αυτονόητο, δηλαδή ότι το παγόβουνο της κρίσης έχει ζυγώσει απειλητικά
τον χαρούμενο «Τιτανικό» της γιορτής. Όμως οι ίδιοι οι ξένοι μιλούν όχι για το
γνωστό «σύνδρομο του Τιτανικού», αλλά για το «σύνδρομο των Αθηνών». Το σύνδρομο
αυτό ταυτίζεται με τη μεγαλομανία, τη σπατάλη, την ξιπασιά της Ολυμπιάδας της
Αθήνας, ενώ το πιο κραυγαλέο σύμβολό του είναι οι αθλητικές εγκαταστάσεις μας
που ρημάζουν. Το εκσυγχρονιστικό όραμα της «δυνατής Ελλάδας» κατέρρευσε σαν πύργος
από τραπουλόχαρτα. Αυτό που στο Λονδίνο ΔΕΝ θα καταρρεύσει (όπως δεν κατέρρευσε
και αλλού) είναι οι μηχανισμοί ελέγχου και καταστολής, που θα παραμείνουν και
μετά τους Αγώνες, δηλαδή θα παραμείνει η πολύχρωμη (και όχι χακί)
στρατιωτικοποίηση της καθημερινής ζωής, όπως την εκφράζουν, π.χ., οι
εκατοντάδες χιλιάδες κάμερες παρακολούθησης.
Επιμελώς ατημέλητη, ανεπιτήδευτη, χαρωπή
σαν τηλεοπτική διαφήμιση ήταν η τελετή. Ο καπιταλισμός δεν είναι ένα σκιαγμένο,
κομπλεξικό πλάσμα. Έχει τα όπλα (αστυνομικά, στρατιωτικά, ιδεολογικά) να
επιβάλλεται και, επομένως, να κατασκευάζει μια καρικατούρα χαρούμενου λαού (για
την ακρίβεια, χαρούμενων θεατών που πλήρωσαν πανάκριβα το εισιτήριο) που
διασκεδάζει μαζί με τους εκλεγμένους και μη δυνάστες του.
Rule, Britannia, λοιπόν. Η τελετή λήξης
πρόβαλε την εικόνα μιας Βρετανίας που έχει τη δύναμη να αφομοιώνει, να καθυποτάσσει
το φαινομενικά διαφορετικό όχι μέσα από τις ίσες ευκαιρίες για σπουδές και
εργασία, αλλά μέσα από τις ίσες ευκαιρίες κατανάλωσης ψυχαγωγικών προϊόντων και
ευτελών προτύπων. Πέρυσι η Βικτόρια και ο Ντέιβιντ Μπέκαμ ήταν εκλεκτοί
καλεσμένοι στους βασιλικούς γάμους, εκεί όπου ούτε μη διαπιστευμένο κουνούπι
δεν περνούσε, όμως η αφίσα τους στολίζει φτωχικά καμαράκια στο Μπανγκλαντές και
στο Μπουρνάζι. Με έμφαση αναφέρθηκε ο Ντέιβιντ Κάμερον στη νίκη του πρώην
Σουδανού και νυν Βρετανού Μοχάμεντ Φάρα (το όνομά του «απλοποιήθηκε σε Μο
Φάρα»), θέλοντας να δείξει τη δύναμη που διαθέτει η αγγλική κοινωνία να
ενσωματώνει τους ξένους. Μόνο που αυτή η ενσωμάτωση, η πολυδιαφημισμένη
πολυπολιτισμικότητα εκδηλώνεται σε ανώδυνα πεδία και όχι στην πραγματική ζωή,
εκεί όπου οι ταξικοί φραγμοί παραμένουν κραταιοί και ακλόνητοι.
