Δύο χρόνια μετά τα συγκλονιστικά γεγονότα του Δεκέμβρη του 2008, όπως είναι φυσικό αποπειρούνται πολλών ειδών καταγραφές, στις πραγματικά πολυδιάστατες πλευρές του. Στο παρόν άρθρο επιχειρούμε μια διαφορετική καταγραφή, η οποία αν και δεν συνηθίζεται ή δεν έχει την ίδια αντιμετώπιση με την ιστορική ή κοινωνικο-πολιτική διάσταση του ζητήματος, εκφράζει σημαντικές τάσεις στο σώμα της νεολαίας και όχι μόνο. Επιχειρούμε μια μουσική καταγραφή, γιατί το τραγούδι, αποτελεί μια συναισθηματικά φορτισμένη και «θερμή» αφήγηση, είναι μια διαφορετική μορφή λαϊκής ιστοριογραφίας. Με άλλα λόγια, αν θες να καταλάβεις την ουσία μιας εποχής άκου τα τραγούδια της…
ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΜΑΚΑΡΙΟΣ
Πρόσφατα ο Φοίβος Δεληβοριάς σε συνέντευξη του στο Επτά της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας έλεγε ότι είναι άσχημο να χρειάζεται να σκοτωθεί ένας ανήλικος για να γραφτούν πολιτικά τραγούδια, όσοι είχαν κότσια τα έγραφαν και πριν από αυτά τα γεγονότα. Η άποψη αυτή είναι τόσο σωστή όσο και λάθος. Είναι σωστή από τη μια όταν αναφέρεται στην όψιμη αγωνία διαφόρων, κυρίως αναγνωρισμένων να «πιάσουν το παλμό και τις αγωνίες της νεολαίας» με ένα τρόπο που δεν δείχνει αυθεντικός. Είναι λάθος από την άλλη, γιατί υποτιμά το συμβάν και τη λειτουργικότητα του, που θα έλεγε και ο Aλ. Μπαντιού. Το συμβάν της νεολαιίστικης εξέγερσης του Δεκέμβρη, το οποίο δημιούργησε μια νέα κατάσταση στα μυαλά και τις αναζητήσεις πολλών μουσικών κυρίως νέων...
Αυτό που υπογραμμίζουν τα τραγούδια τα οποία θα αναφερθούν καθώς και πολλά άλλα είναι ότι η συνάντηση ιστορικού χαρακτήρα κοινωνικών και πολιτικών γεγονότων όπως ο Δεκέμβρης, με τα αδιέξοδα, τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς και τις επιθυμίες μιας νέας γενιάς δημιουργών, δημιουργεί το καμβά για τους νέους χρωματισμούς του κοινωνικού και πολιτικού τραγουδιού. Αυτό άλλωστε γίνονταν πάντα, αυτό έγινε και με το movement της αποκαλουμένης γενιάς του ’68, αυτό έγινε με το αντιπολεμικό τραγούδι του Βιετνάμ και με τη δική μας μεταπολίτευση. Ο Δεκέμβρης δείχνει να είναι η δική μας πολιτική τομή στο σύγχρονο νεολαιίστικο τραγούδι. Το αν αυτή η τομή θα επουλωθεί ή θα γίνει ρήγμα αποτελεί αντικείμενο μιας άλλης συζήτησης…
Αυτή η ζωντανή καταγραφή από τους «έμμετρους λαϊκούς ιστορικούς» ξεκίνησε από τις πρώτες ημέρες των γεγονότων. Άμεσα εμφανίστηκαν τραγούδια για τον Αλέξη και το κίνημα που προκάλεσε η δολοφονία του: «γιατί ακόμη δεν είπαμε την τελευταία λέξη, μπάτσοι θα πληρώσετε το αίμα του Αλέξη» ραπάριζε ο Javaspa από τις πρώτες ημέρες των γεγονότων, είναι γνωστή άλλωστε η ικανότητα του hip hop να απαντά με έμμετρο τρόπο άμεσα στα γεγονότα.
Από μπαλάντες μαθητών και ερασιτεχνών, hip hop κομμάτια, ακόμα και σκυλάδικα γράφτηκαν για τη δολοφονία του Αλέξη και διοχετεύθηκαν στο διαδίκτυο. Αυτή η μουσική παρέμβαση δεν αφορούσε μόνο την Ελλάδα αλλά εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες. Από τη μακρινή Αυστραλία ο Matt Black, ο οποίος κινείται στο χώρο του πανκ ροκ συνέθεσε ένα ep αφιερωμένο στην ελληνική εξέγερση με τίτλο Army of Alexis, ενώ ο ράπερ S1 έγραψε το κομμάτι Stand Up, το όποιο είχε διατεθεί για downloading εκείνες τις ημέρες από το indymedia. Μαζί με αυτά έχει κυκλοφορήσει το December Riots, ένα dub/electronica κομμάτι γεμάτο από συνθήματα των διαδηλώσεων της 13ης Δεκεμβρίου.
Βέβαια αξίζει να σταθουμε σε τρεις πραγματικές μουσικές «προβλέψεις» των γεγονότων, τριών τραγουδιών που είχαν συλλάβει το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα των όσων προηγήθηκαν και το κοινωνικό - πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ξέσπασαν τα Δεκεμβριανά.
Ο Δημήτρης Πουλικάκος ιστορική φυσιογνωμία του ελληνικού ροκ τραγουδά στο δίσκο Τα παιδία παίζει που κυκλοφόρησε μαζί με το Σταύρο Λογαρίδη στο τραγούδι Φτάνει πια: «ως πότε πια για ψέματα θα πεθαίνουν τα παιδιά μας/ως πότε θα σβήνουνε τα όνειρα μας/ ως πότε η ζωή της κτηνωδίας/ ως πότε η εποχή της κρατικής τρομολαγνείας/ φτάνει πια δεν πάει άλλο/ ως πότε αμάθεια, απάθεια, μαλακία και ατιμωρησία/ ως πότε παλικάρια θα ζούμε στα στενά/ και ποτέ πες μου πότε, θα ξαναβγούμε στα βουνά/ φωνάζει ο Ρήγας απ το τάφο του ως πότε αυτό το χάλι, το ψάρι παραβρώμησε απ’ το κεφάλι/ στα σπίτια μας επέλαση ριάλιτι αστέρες και δεν καταλαβαίνουμε ούτε με σφαίρες….». Το κομμάτι γράφτηκε πριν τα γεγονότα, ο Δ. Πουλικάκος το είχε παίξει άλλωστε στη συναυλία της 19ης Δεκεμβρίου στα Προπύλαια, αλλά έχει μέσα του όλη την ουσία της κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης στην οποία ξέσπασε ο Δεκέμβρης.
Λίγες εβδομάδες πριν τα γεγονότα ο B. D. Foxmoor είχε γράψει το κομμάτι του Στου ραγιά το φαύλο κράτος, το οποίο συμπεριλήφθηκε αργότερα στο διπλό cd και βινύλιο Απ’ της φτιάξης μας τα λάθια. «Κάνε μου Αλογοσκουφιές και κράτα με ανασφάλιστο/ δως μου τραπεζοκωλιές και δάνειο προάριστο/ πέτα με ξεβράκωτο μες στα βατοπέδια/ στο ’ριξα αδάγκωτο, μα τώρα αλλάζω σχέδια/μπουρλότο στα πηγαδάκια της Βουλής/ για να χαρούν οι μοναξιώτες κι οι απανταχού της γης/ κι οι υψηλόμισθοι πολιτευτές μας/να δουν τι κρύβαμε πίσω απ’ τον μπερντέ μας/μπουρλότο στα σουλτανάτα των κομμάτων/ κι άμεση αναγνώριση πτωμάτων,/ μπουρλότο σε κάθε εφορεία και ΙΚΑ/ άνεργε αδερφέ μου «εν τούτω νίκα»/ στήστε μπάρμπεκιου στης γειτονιάς το τμήμα/ βάλτε για κάρβουνο βρόμικο χρήμα/μπουρλότο για ότι να ’ναι κι όπου να ’ναι οι αδικημένοι παντού εκδίκηση ζητάνε/ μπουρλότο στο γαμημένο το μυαλό μας/ που κράτησε από μας μακριά τον εαυτό μας/ μπουρλότο σ’ όλα πριν ξανανθίσει ο πάτος/ στου ραγιά το φαύλο κράτος».
Σε όλους επίσης είχε κάνει εξαιρετική εντύπωση το «θα πάρω φόρα» του σχήματος Κίτρινα Ποδήλατα «και άμα τα πάρω θα πάρω φόρα/ θα σας ρημάξω στις κλωτσιές στην ανηφόρα/ άμα τα πάρω δεν θα μπορέσουν 2 διμοιρίες από ΜΑΤ να με βολέψουν». Το φοβερό με το κομμάτι αυτό είναι το ότι παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη τηλεόραση το απόγευμα της 5ης Δεκεμβρίου του 2008, ένα εικοσιτετράωρο δηλαδή περίπου πριν τη δολοφονία του Αλέξη και είναι πραγματικά σαν να γράφτηκε για τα όσα επακολούθησαν.
Αλλά το σημαντικό για τη μουσική καταγραφή του Δεκέμβρη έχει να κάνει με τα όσα ακολούθησαν το διάστημα αμέσως μετά τα γεγονότα μέχρι στην κυριολεξία τις τελευταίες εβδομάδες.
Πάντα ο χρόνος βοηθά για να χωνευτούν και επανεπεξεργαστούν τα γεγονότα από τα μυαλά των ανθρώπων και των καλλιτεχνών. «Μαμά, μπαμπά είμαι κουκουλοφόρος, μαμά, μπαμπά είμαι κακό παιδί, μαμά μπαμπά τις τράπεζες χτυπούσα, μπαμπά, μαμά τις έβριζες και εσύ» τραγουδά ο Σπύρος Γραμμένος, ίσως στην πιο χαρακτηριστική τραγουδοποιητική κατάθεση του Δεκέμβρη. Το κομμάτι αυτό το οποίο κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο και υπάρχει και στο cd του, Λίγο πριν τα τιράντα.
«Στην πόρτα μας ρωτήσανε αν έχουμε μολότοφ, στη τσάντα σου είχες μόνο προκηρύξεις», συνεχίζει η Δανάη Παναγιωτόπουλου, φροντίζοντας από το πρώτο της κομμάτι του δίσκου της Homo logotypous, με τίτλο Mολότοφ να μας υπενθυμίσει το κλίμα των ημερών. Για να πάρει τη σκυτάλη ο Στάθης Δρογώσης: «Γένοβα, Σιάτλ, Πράγα, Εξάρχεια./ Όσο και να τρέχουνε τα δάκρυα,/ όσο και αν χτυπούν θα μας βρουν μπροστά με συνθήματα και πέτρες για τα αφεντικά./ Αυτό είναι ένα απλό τραγούδι μιλάει για ελπίδα για μια καινούργια αρχή». Το τραγούδι του αυτό έχει συμπεριληφθεί στο δίσκο του Η αγάπη στο τέλος νικά, του 2009.
«Κάψτε τη πόλη,/ κάψτε όλα τα σπίτια και χτίστε δέντρα στις θέσεις τους, όσους προσφέρουν καρκίνους σε burger και ελπίδες σε δάνεια./ Δεν μας τρομάζουν όσα δακρυγόνα κι αν έχουν οι επιθέσεις τους,/ έχει οξυγόνο στην επιφάνεια».
Το ρεφραίν του κομματιού Αυτά που θέλω να πω από τον Ζακ Στεφάνου και των Μπάντα Κοάλα και το άλμπουμ τους Koalaboration του 2010, δείχνει εκτός των άλλων ότι ο Δεκέμβρης υπήρξε το τέλος της αθωότητας για μια ολόκληρη γενιά. Μια γενιά που στέλνει πλέον το δικό της μήνυμα: «κάτω τα χέρια κουφάλες από τα όνειρα μας,/ δεν παζαρεύουμε τα δικαιώματα μας/, πάρτε ένα μήνυμα καλό απ΄ τη γενιά μας/, το πτυχιούχο μας μέλλον είναι άνεργο κι αυτό», ραπάρουν οι Praeda με τον Totem, από την low bap κολεκτίβα του Περάματος στο συλλογικό άλμπουμ Unsighted United.
Μιλώντας για κολεκτίβες θα σταθούμε και στο ομώνυμο συγκρότημα, τους KollektivA (πρώην ΦΕΜΔ), από τους οποίου ακούμε στίχους σαν τους παρακάτω «κάθε φορά που εξοστρακίζεται μια σφαίρα/, κάθε φορά που οι σφαίρες σου τελειώνουν,/ κάθε φορά εγώ ζητάω εκδίκηση/, κάθε φορά εγώ δεν είμαι για λύπηση,/ κάθε φορά ψωμί, παιδεία, ελευθερία, κάθε φορά και ας με λες ταραξία», από το κομμάτι τους
Κάθε φορά και τον δίσκο τους με τίτλο το όνομα τους που κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες. Συνεχίζουν στο κομμάτι τους 2010 : «άραγε κλαίνε τα πουλιά άμα δεχτούνε δακρυγόνα»;
Η φωτιά υπήρξε χαρακτηριστικό σημάδι των άγριων νυχτών του Δεκέμβρη. «Η Αθήνα καίγεται κάτω από το σύνθημα αν δεν υπάρξει δικαιοσύνη δεν θα υπάρξει ειρήνη», ραπάρει ο κουβανός Kumar πάνω στο συγκλονιστικό βαλκανικό jam των Palyrria, Se Quema, στον τελευταίο τους δίσκο Electrifying Nature. Τα Κίτρινα Ποδήλατα επανήλθαν το 2009 με το κομμάτι τους Το κράτος, τραγουδώντας μας: «τα αυτιά σου άνοιξε καλά και άκουσε Μανώλη, αντί να αλλάζεις το ζυγό σταμάτα να είσαι βόδι, τρύπες φίλε μου μπαλώνεις, μάθε πώς να τις ξηλώνεις και αν παθητικά θυμώνεις, βολεύεσαι και αμύνεσαι, ιστορικά ευθύνεσαι».
Οπωσδήποτε πρόκειται για μια τραγουδοποιητική κριτική σε πάρα πολλούς, που στη φάση της κρίσης και την πρωτοφανούς αντιλαϊκής επίθεσης «παθητικά θυμώνουν», «βολεύονται και αμύνονται», μια κριτική που φέρει κλίμα Δεκέμβρη. O Δεκέμβρης άλλωστε υπήρξε και ένα αίτημα στους μεγαλύτερους να σηκωθούν από τους καναπέδες, να ξεβολευτούν.
Οι Μαύρη Μαγιονέζα από την πλευρά τους ροκάρουν πάνω στο ρεμπέτικο κουτσαβάκι του Ανέστη Δελιά τραγουδώντας: «σερίφη το πιστόλι σου για να το κουμαντάρεις,/ πρέπει να έχεις τη ψυχή, νιονιό για να το βγάλεις./ Σε μένα δεν περνάν αυτά και κρύψε το κανόνι,/ με τσαμπουκάδες σε παιδιά, ρε θα σε φτύνουν όλοι».
Tο κομμάτι συνοδεύεται από δηλώσεις αυτοπτών μαρτύρων της δολοφονίας Γρηγορόπουλου, καθώς και στιγμιότυπα από την κάλυψη των γεγονότων από ΜΜΕ εκείνες τις ημέρες. «Όταν έγινε το περιστατικό παίζαμε live και πιστέψαμε ότι είχε γίνει κάτι το σύνηθες, “κάποιος μπάτσος είχε χτυπήσει ένα παιδί στα Εξάρχεια”, το ανακοίνωσα μάλιστα από το μικρόφωνο αλλά δεν γνωρίζαμε ότι είχε σκοτωθεί ένας νέος άνθρωπος από την αστυνομία.
Βγαίνοντας από το live είδαμε τη Θεσσαλονίκη καμένη και τότε καταλάβαμε», μας είπε ο Ανδρέας Ασημακόπουλος από το συγκρότημα.
Οι ίδιοι αργότερα διασκευάσαν στιχουργικά το τραγούδι τους Χωρίς επωδό, από το άλμπουμ τους Καλή όρεξη, αφιερώνοντας το στα Δεκεμβριανά γεγονότα.
Μουσικά έργα για τον Αλέξη και τη γενιά του Δεκέμβρη
Πέρα όμως από τα τραγούδια, έχουν γραφτεί και δύο ολοκληρωμένα μουσικά έργα αφιερωμένα στο Δεκέμβρη. Πρόκειται για δύο concept, δηλαδή για άλμπουμ βασισμένα πάνω σε μια κεντρική ιδέα. Tο πρώτο είναι το Voluntary electrocution των modern-e-quartet. Ανοίγοντας το καλαίσθητο ένθετο διαβάζεις: «Αφιερωμένο στην μνήμη του Αλέξη Γρηγορόπουλου και την νεολαία του Δεκέμβρη του 2008». Οι modern-e-quartet είναι τέσσερις καταξιωμένοι και ανήσυχοι μουσικοί από το χώρο της κλασσικής μουσικής, οι Κώστας Αναστασόπουλος, Στέλλα Καρυτινού, Μάριος Δαπέργολας και Christopher Humphrys, ένα κουαρτέτο εγχόρδων δηλαδή, το οποίο συναντώντας την ηλεκτρονική μουσική και αξιοποιώντας με τη μέθοδο του Sampling συνθήματα από τις διαδηλώσεις και ήχους από τους δρόμους κατά τη διάρκεια των γεγονότων, έχουν συνθέσει ένα μουσικό κολάζ της εξέγερσης, ένα πειραματικό, λυρικό και έντονα πολιτικοποιημένο έργο, μια πραγματική ελεγεία για το Δεκέμβρη του 2008.
Ρωτήσαμε τον Κώστα Αναστασόπουλο πως γεννήθηκε αυτή η ιδέα. Μας είπε χαρακτηριστικά: «Η ιδέα ήταν αρχικά η περιγραφή μέσω της μουσικής δύο χρωμάτων: μαύρο και κόκκινο. Αισθητικά, πολιτικά, εικαστικά. Με την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και την εξέγερση του Δεκέμβρη το project βρήκε το δικό του δρόμο… Τα γεγονότα προκάλεσαν “Εθελοντική Ηλεκτροπληξία” στο μυαλό και την ψυχή μας. Τα χρώματα και η μουσική έπρεπε να περιγράψουν την αίσθηση της απώλειας αλλά και τη δημιουργία μιας ελπίδας». Οι ίδιοι χαρακτηρίζουν τη δουλειά τους μουσικό ντοκιμαντέρ: «Τα “μουσικά ντοκιμαντέρ” τα οποία δημιουργούμε εμπεριέχουν γεγονότα, μιμήσεις, χρώματα, εξιστορήσεις. Η μουσική άλλωστε από μόνη της (ως η υπέρτατη μορφή τέχνης για μας) είναι αρκετή για να σε οδηγήσει σε έναν νέο κόσμο. Η άποψή μας είναι ότι τα πάντα είναι μουσική! Τα πάντα είναι πολιτική!».
Το δεύτερο άλμπουμ είναι το Άφοβοι έφηβοι ενός πολύ σημαντικού μας μουσικού του Μανώλη Γαλιάτσου, το οποίο κυκλοφόρησε την περίοδο των πρόσφατων εκλογών. Ο ίδιος ο δημιουργός αναφερόμενος σε αυτά που τον επηρέασαν για να κάνει αυτό το δίσκο μας λέει:«Οι Άφοβοι - Έφηβοι πραγματεύονται το χρονικό μιας διαρκούς επικαιρότητας: Αυτής των εξεγερμένων νέων, οι οποίοι επιτίθενται σε μια κοινωνία που στερείται αξιομνημόνευτης κοινωνικής συνείδησης και δημιουργικών στόχων. Το σκηνικό αυτής της βίαιης σύγκρουσης, μέσα από την ιδιαίτερη βιωματική αίσθηση που ορίζει μιαν αρχή κι ένα τέλος της νεότητας, αποτελεί το θεματικό υλικό αυτού του δίσκου». Συνεχίζει δε λέγοντας: «Την επομένη της καμένης και με σπασμένες βιτρίνες Αθήνας –μετά τα γεγονότα του προπέρσινου Δεκέμβρη– βρέθηκα στο κέντρο της πόλης, στους σχεδόν άδειους δρόμους της. Δυο κοπέλες, καθισμένες σ’ ένα πεζοδρόμιο, μου ζήτησαν τσιγάρο. Υπήρχε ένα περίεργο είδος κατευνασμένης συνενοχής στην ατμόσφαιρα. Οι λιγοστοί άνθρωποι που κυκλοφορούσαν, ένιωθες ότι είχαν την ανάγκη να βρεθούν πιο κοντά, σαν στοιχείο μιας αυτόβουλης διάθεσης για ηθικό επαναπροσδιορισμό. Αυτό είναι κάτι που δεν το κατάφερε ποτέ η επίσημη πολιτική».
Και τα δύο αυτά έργα στερούνται στίχων, αυτό όμως αναδεικνύει περισσότερο την ουσία της μουσικής και του ηχητικού τους χαρακτήρα και τη δυνατότητα τους να καταγράψουν την πραγματικότητα εκείνων των γεγονότων. Το Voluntary electrocution των Modern-e-quartet φιλοξενεί δημιουργικά τον sub-comandante Marcos και τους ήχους των διαδηλώσεων, μέσα σε ένα καταιγισμό εγχόρδων. Άγριες δοξαριές που συμβολίζουν την αγριότητα των καιρών, ηχητικά κολάζ αστικών ήχων με λυρικές εξάρσεις των εγχόρδων, αλλά και πειραματικές στιγμές με ακανόνιστες μουσικές ακολουθίες που δεν ακολουθούν τους κανόνες της αρμονίας και απαντούν με τον τρόπο τους στον παραλογισμό της «κανονικότητας» των ημερών μας. Από την άλλη μεριά η δουλειά του Γαλιάτσου αποτελεί μια καταγραφή, που παράγει εντάσεις και συναισθηματικές εναλλαγές, στοιχεία δηλαδή που χαρακτήρισαν τους «άφοβους έφηβους» των Δεκεμβριανών. Τα συνθήματα και οι ήχοι της φωτιάς, τα σπασίματα και οι ήχοι των δρόμων συνδυάζονται με ορχηστρικά στοιχεία και ηλεκτρονικές παρεμβολές. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο έργο μουσικής αναπαράστασης των όσων ζήσαμε εκείνες τις ημέρες, του οποίου το εικαστικό μέρος ανήκει σ’ έναν νεαρό καλλιτέχνη, τον Δανιήλ Γουδέλη.
Δεν είναι τυχαίο βέβαια το γεγονός ότι και τα δύο αυτά αφιερωμένα στο Δεκέμβρη του 2008, έργα έχουν εκδοθεί και κυκλοφορούν με ανεξάρτητο τρόπο. Το μεν Voluntary electrocution από την ανεξάρτητη καλλιτεχνική ομάδα Ekfrasis και το Άφοβοι έφηβοι από την Soundforce music group. Προφανώς η επικινδυνότητα των γεγονότων στα οποία αναφέρονται και η πολύ κοντινή τους σχέση χρονικά με τους χιλιάδες ανθρώπους που τα βίωσαν, αποτρέπουν τις δισκογραφικές εταιρείες από το να αναλάβουν την έκδοση τέτοιων εγχειρημάτων. Αλλά σε ότι αφορά τους συγκεκριμένους δημιουργούς αυτή τους η επιλογή δεν έγινε από ανάγκη αλλά από άποψη.
0 Τοποθετησεις:
Δημοσίευση σχολίου