Μια άλλη Τουρκία, την Τουρκία των γυναικών που αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους στην εργασία και τη ζωή φέρνει στην επιφάνεια το οδοιπορικό που ακολουθεί. Πρόκειται για μια εικόνα που σπανίως βγαίνει προς τα έξω και ειδικά στις τηλεοράσεις. Είναι όμως η πραγματικότητα εκατομμυρίων γυναικών.
Οδοιπορικό στη Σμύρνη:
Ματώ Σπαθάκη
Ευαγγελία Καραϊσαλίδου
(Αδέσμευτη Κίνηση Γυναικών)
Με μία άλλη αφορμή πριν δέκα χρόνια περίπου σε επαφή μας με γυναικείες οργανώσεις είχαμε σοκαριστεί από την κατάσταση των εργασιακών σχέσεων και είχαμε προβλέψει το «μέλλον» των γυναικών στη χώρα μας! Γνωρίζοντας πολύ καλά την πολιτική φιλοσοφία της «παγκοσμιοποίησης», τη λογική της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, ήμασταν σίγουρες για το τι επρόκειτο να γίνει σε παγκόσμια κλίμακα, στον κόσμο της εργασίας.
Στη Σμύρνη συναντηθήκαμε με τις συναγωνίστριες της οργάνωσης Βekev στα γραφεία τους. Στο Βουτσά –ένα προάστιο χτισμένο επάνω σε λόφο με πανοραμική θέα– μπορεί να δει κανείς σχεδόν όλο το παράλιο κομμάτι της Σμύρνης, μια περιοχή πανέμορφη εάν κανείς μπορεί να αγνοήσει την άθλια φτώχεια, που διαχέεται σε όλη την κοινωνία.
Η πρώτη συνάντηση έγινε σε μια πολύ φιλόξενη, φιλική και γεμάτη αλληλεγγύη ατμόσφαιρα. Γυναίκες της βάσης, εργάτριες, νοικοκυρές, υπάλληλοι, γυναίκες του μόχθου και του αγώνα για ένα καλύτερο αύριο, αφκιασίδωτες, ντόμπρες, περήφανες. Οι συναγωνίστριες της Τουρκίας σε όλο τους το μεγαλείο, χωρίς θρησκευτικές και εθνικές εξάρσεις, έτοιμες να απαντήσουν χωρίς φόβο και πάθος σε κάθε ερώτηση και απορία μας.
Στη δεύτερη συνάντηση, παρόλο που ήταν παραμονές του Μπαϊραμιού (θρησκευτική γιορτή σαν το δικό μας Πάσχα), κατάφεραν να συγκεντρωθούν 250 γυναίκες. Σε κλίμα μεγάλου ενθουσιασμού, παρουσιάσαμε, από κοινού, τα αποτελέσματα των εργασιών μας στις χώρες μας για την καταναγκαστική εργασία. Νέες, μεσήλικες, ηλικιωμένες είχαν να μας πουν πολλά, μας διηγήθηκαν προσωπικές τους εμπειρίες, του συγγενικού και φιλικού τους περίγυρου. Μας κατέδειξαν ότι οι πολίτες της Τουρκίας, το μεγαλύτερο μέρος των λαϊκών μαζών, βιώνουν μια μόνιμη κρίση, παρόλο που οι ρυθμοί ανάπτυξης της είναι ανοδικοί.
Μέσα σε αυτή τη λαίλαπα, περισσότερο θιγόμενοι είναι οι γυναίκες και τα παιδιά. Η έλλειψη παιδικών σταθμών και οίκων ευγηρίας, αναγκάζουν τις γυναίκες να σηκώσουν στις πλάτες τους όλο το φορτίο της οικογένειας, το μεγάλωμα παιδιών, την φροντίδα των ηλικιωμένων, συνεισφέρουν στο οικογενειακό εισόδημα απασχολούμενες σε ελαστικές μορφές εργασίας και αυτές οι συνθήκες επιδεινώνουν την ψυχοσωματική τους υγεία.
Μας περιέγραψαν τα φασονατζιδικα όπου εργάζονται χιλιάδες γυναίκες με το «μαχαίρι στο σβέρκο». Εργάζονται χωρίς τις στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής, χωρίς δικαιώματα, σε ανήλιαγα υπόγεια, χωρίς θέρμανση όπου η «ακόρντ» (πλαφόν στην παραγωγικότητα) εργασία ποτέ δεν πληρώθηκε ως τέτοια. Οι γυναίκες αυτές στην ουσία είναι ιδιοκτησία του εργοδότη, μιας και είναι ελεύθερες μόνον όταν εκείνος δεν τις χρειάζεται!
Άλλες μας διηγήθηκαν για τη δουλειά στο σπίτι (φασόν στο σπίτι), στο σπίτι στερούνται κάθε έννοια ελεύθερου χρόνου, «ελεύθερος χρόνος» υπάρχει όταν τελειώνουν όλα τα άλλα! Ούτε λόγος για δικαιώματα εγκυμοσύνης, μητρότητας, ασθενείας... Επιπλέον, οι περισσότερες είναι και ανασφάλιστες...
Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε και από το προηγούμενο ταξίδι μας η δικτύωση και οργάνωση των γυναικείων ομάδων σε επίπεδο γειτονιάς. Εκεί πρωτοστατούν οι νοικοκυρές, όχι έτσι όπως τις γνωρίζουμε εμείς, αλλά δυναμικές και μάχιμες. Γνωρίζονται μεταξύ τους, ξέρουν τι συμβαίνει στη γειτονιά, είναι οι καλύτεροι γνώστες των προβλημάτων της καθημερινότητας, εκείνα τα προβλήματα που απορρέουν από την κρατική αδιαφορία και τις τραγικές ελλείψεις των δήμων, είναι έτοιμες να μεταφέρουν την πληροφορία στις γυναικείες οργανώσεις και να οργανωθούν για την επίλυσή τους.
Οι νοικοκυρές είναι ένα από τα πιο αγωνιστικά, διεκδικητικά κομμάτια της κοινωνίας, επειδή ίσως βιώνουν τη μεγαλύτερη βία, ξεκομμένες και παρατημένες όπως είναι από το λοιπό κομμάτι της κοινωνίας. Αυτό τις ωθεί να αυτοοργανώνονται σε οργανώσεις που θεωρούν ότι μπορούν να εκφραστούν ευκολότερα, περισσότερο βατές στο φυσικό τους χώρο, σε γυναικείες οργανώσεις όπου κανείς δεν θα τις χλευάσει, αντίθετα και θα τις κατανοήσει και θα τις βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους.
Όταν για παράδειγμα η κυβέρνηση αποφάσισε να μειώσει έως και να κλείσει τα κέντρα υγείας που εξυπηρετούσαν τη φτωχολογιά της γειτονιάς, με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται περισσότερο οι γυναίκες μεταφέροντας τους αρρώστους της οικογένειας σε κεντρικά σημεία της πόλης, με μια συγκοινωνία σχεδόν ανύπαρκτη, πήραν πρωτοβουλίες ενάντια σε αυτή την πολιτική.
Μέσα σε αυτόν τον αγώνα, προχωράει και η πολιτική δουλειά της γυναικείας χειραφέτησης.
Στην οργάνωση αναπτύσσουν και εκλαϊκεύουν διαρκώς θέματα όλης της θεωρητικής γκάμας των γυναικείων ζητημάτων, που ανέδειξε η ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος παγκόσμια και αφορούν την ισότητα των δύο φύλων, την υγεία των γυναικών, τη βία, την πορνεία και φυσικά την εργασία. Έτσι βοηθούν τις γυναίκες να κατανοήσουν και θεωρητικά θέματα, τα οποία έτσι κι αλλιώς ορισμένα από αυτά γνωρίζουν πολύ καλά στην πράξη.
Αυτό που λείπει στις νοικοκυρές είναι η αυτοπεποίθηση να βγουν και εκτός γειτονιάς, να βγουν δυναμικά στην αγορά εργασίας, να βγούν πιο αποφασισμένες στον πολιτικό στίβο.
Υπήρχε για παράδειγμα μια νέα γυναίκα περίπου 40 χρονών, η οποία δεν εργάστηκε ποτέ με σχέση αμειβόμενης εργασίας, έως τότε υπήρξε μόνον σύζυγος, νοικοκυρά και μητέρα. Όταν τα παιδιά της μεγάλωσαν και της έμεινε ελεύθερος χρόνος, ήρθε σε επαφή με την Βekev, για να λύσει προβλήματα καθημερινότητας. Στην πορεία ξεπέρασε το φόβο που αντιμετώπιζε με την εργασία εκτός σπιτιού και με τη βοήθεια των υπόλοιπων γυναικών βρήκε δουλειά, ασχολείται με το συνδικαλισμό και αισθάνεται σίγουρη για τον εαυτό της .
Προβληματιστήκαμε γιατί οι συναγωνίστριές μας στην Τουρκία γνώριζαν τόσο πολλά για την καταναγκαστική εργασία, σε σχέση με εμάς. Στην πορεία συνειδητοποιήσαμε ότι η πλειοψηφία των εργαζόμενων γυναικών στην Τουρκία δουλεύει κάτω από συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας, έχει ήδη κάνει πολλούς αγώνες ενάντιά της. Όμως, αρχικά ας δούμε τι ορίζει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) ως καταναγκαστική εργασία με ψήφισμα του 2008: «ως καταναγκαστική ορίζεται η ανασφάλιστη εργασία, η πολύ χαμηλά αμειβόμενη εργασία και η εργασία που διαρκεί πολλές ώρες ημερησίως».
Απαγορεύεται ο συνδικαλισμός
ΖΩΝΤΑΝΑ ΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΔΝΤ
Η Τουρκία είναι μια χώρα, η οποία στο πρόσφατο παρελθόν της πέρασε τρεις φορές από το ΔΝΤ, ενώ σήμερα, θεωρείται «οικονομικό θαύμα» μιας και τρέχει με ρυθμούς ανάπτυξης 9%. Αξίζει να δει κανείς πώς το πέτυχε αυτό. Μας το διηγηθήκαν οι εργαζόμενοι/ες σε πολλούς χώρους δουλειάς, που πλήρωσαν ακριβά αρχικά την πτώχευση και τώρα το «οικονομικό θαύμα» της χώρας τους. Μάθαμε βήμα - βήμα τι πρόκειται να συμβεί και στη χώρα μας, διδαχτήκαμε τι σημαίνει βαρβαρότητα και πόσο εύκολο είναι να περάσεις σε αυτήν και από πασάς να γίνεις σκαφτιάς. Η πραγματικότητα μπορεί να είναι ανελέητη ακόμη και αν φαντάζει αδιανόητη.
Οι εργαζόμενοι στις περισσότερες περιπτώσεις, ακόμη και στο δημόσιο τομέα, είναι ενοικιαζόμενοι από εργολαβικές εταιρείες. Τους συναντά κανείς παντού στην καθαριότητα, τον επισιτισμό, τις συγκοινωνίες, στα ταχυδρομεία, τα νοσοκομεία, στην οικοδομή και στα δημόσια έργα. Εργαζόμενοι όλων των κλάδων και κατηγοριών, ανεξαρτήτως εκπαιδευτικής βαθμίδας, εργάζονται ανασφάλιστοι, χωρίς επιδόματα (συζύγου, τέκνων, άδειας, εορτών κ.ά.) και φυσικά δεν έχουν συνδικαλιστικά όργανα να τους εκπροσωπήσουν και αν υπάρχουν, είναι τα γνωστά εργοδοτικά, που εκπροσωπούν τα συμφέροντα του εργοδότη.
Σε μια προσπάθεια «καταναγκαστικά εργαζόμενων» να δημιουργήσουν συνδικάτο σε εταιρεία καθαριότητας και επισιτισμού στη Σμύρνη, οι πρωτεργάτες διώχτηκαν με απολύσεις, δυσμενείς μεταθέσεις και αλλαγή εργασιακού επιπέδου. Για παράδειγμα, η τιμωρία κάποιου προϊστάμενου ήταν να καθαρίζει τους δρόμους της Σμύρνης.
Αντιπρόσωποι των εργαζόμενων αυτών μας διηγήθηκαν τον αγώνα τους μετά τις διώξεις των συναδέλφων τους. Κατασκήνωσαν έξω από το δημαρχείο της Σμύρνης και ξεκίνησαν μαζική απεργία πείνας διάρκειας 70 ημερών. Μετά από αυτή τη δυναμική κινητοποίηση κέρδισαν την επαναπρόσληψη των απολυμένων. Ο αγώνας των εργαζομένων στην Τουρκία είναι μαζικός με συνεχή κλιμάκωση και πολιτικοποίηση των αγώνων. Έζησαν αρχικά τη βαρβαρότητα της χρεωκοπίας και του ΔΝΤ, σήμερα βιώνουν τη βαρβαρότητα της ανάπτυξης και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλίων.
Ο πλούτος της Τουρκίας δεν είναι εθνικός, στηρίζεται στην ανάπτυξη ξένης βιομηχανίας, η οποία επένδυσε εκεί όπου το εργατικό δυναμικό ήταν φτηνό, ευέλικτο, χωρίς δικαιώματα.
Οι εργαζόμενοι βιώνουν τη φτώχεια και τη μιζέρια, θεωρούνται αναλώσιμα υλικά που κανείς δεν ασχολείται μαζί τους.
Από ό,τι μας διηγήθηκαν οι εργαζόμενες συναγωνίστριες, η ανασφάλιστη και πολύ φτηνή εργασία προχωράει σε όλο και περισσότερους τομείς, στα Άδανα και τη Σαμψούντα υπήρξαν δυναμικές διαδηλώσεις από ενοικιαζόμενους εργαζόμενους, στα νοσοκομεία και τα ταχυδρομεία. Αίτημά τους η νομιμοποίηση της εργασίας τους. Στην Τουρκία ο αγώνας των εργαζόμενων σε αυτές τις εταιρείες για τη δημιουργία συνδικάτων, είναι διαρκής και σκληρός.
Οι τουρκικές σαπουνόπερες που καθηλώνουν όλη την ελληνική οικογένεια μπροστά στη βαρβαρότητα της τηλεόρασης, αγοράζονται φτηνά επειδή οι εργαζόμενοι σε αυτές δουλεύουν για ψίχουλα, σε εξοντωτικά ωράρια. Μάθαμε ότι και αυτοί βγήκαν στο δρόμο για να διεκδικήσουν καλύτερο μεροκάματο και λιγότερες ώρες εργασίας.
Υπάρχει όμως και η άλλη Τουρκία, η Τουρκία που ένας γαλλικός καφές και ένα μπουκαλάκι νερό, κοστίζουν 12 ευρώ. Εκεί βεβαίως δεν έχουν τη δυνατότητα να πιουν τον καφέ τους αυτοί που παράγουν τον πλούτο της χώρας. Η διαφορά πλούτου και φτώχειας ξεπερνά τα όρια κάθε φαντασίας. Από τη μια η χλιδή και από την άλλη ο περντές του καραγκιόζη.
