Ξέρετε, αρχίζω και συγχύζομαι», είπε ο Zack de la Rocha των Rage Against The Machine. Kαι συνέχισε: «Βλέποντας τις ειδήσεις τελευταία και ακούγοντας όλα αυτά τα κοινότοπα λόγια. Όλα αυτά τα λόγια για την Ιρλανδία και όλα αυτά τα λόγια για την Πορτογαλία και όλα αυτά τα λόγια για την Ισπανία και όλα αυτά τα λόγια για την Ελλάδα.
του Μιχάλη Παπαμακάριου
Όλοι αυτοί λένε ότι οι λαοί της Ιρλανδίας και της Ισπανίας και της Ελλάδας και της Πορτογαλίας την περάσανε πολύ εύκολα. Και οι ίδιες εταιρείες που διοικούν αυτούς τους σταθμούς, όπως το CNN, κέρδισαν τόσα πολλά από το στεγαστικό πρόβλημα και την κρίση που δημιούργησαν. Οι ίδιοι άνθρωποι που δημιούργησαν τα προβλήματα και δημιούργησαν την οικονομική ύφεση, είναι οι πρώτοι που κατηγορούν εσάς για όσα έγιναν! Και έχω σιχαθεί, να το λένε ξανά και ξανά αυτό, ξέροντας πολύ καλά ότι ο λόγος που έχουμε συντάξεις, ότι ο λόγος που έχουμε διακοπές, ο λόγος που έχουμε οχτώ ώρες εργασία τη μέρα, είναι ακριβώς οι δράσεις που κάνουν τα αδέλφια μας στην Ελλάδα τη στιγμή που μιλάμε. Οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους ενάντια στη πλούσια τάξη που μας έκλεβε όλους εδώ και χρόνια. Και μπροστά σε όλη αυτή τη προπαγάνδα θέλω να πω: Πρέπει να ενωθούμε εδώ, Ευρώπη. Πέρα από τις εθνικές γραμμές. Πέρα από τις θρησκευτικές διαφορές. Πέρα από τις φυλετικές διακρίσεις. Γιατί οι γραμμές είναι ξεκάθαρες, είναι ή αυτοί ή εμείς. Είναι η ώρα να ξυπνήσουμε! Ξυπνήστε!».
Πολλοί είδαν στο διαδίκτυο τις δηλώσεις Zack de la Rocha στην πρόσφατη συναυλία του συγκροτήματος στο Δουβλίνο για τα «αδέρφια του» στην Ελλάδα. Λίγες ημέρες πριν ο Robert De Naja των Massive Attack έκανε την παρακάτω δήλωση για τους διαδηλωτές του Συντάγματος: «Είμαι ο Robert από τους Massive Attack. Θέλω να στείλω ένα μήνυμα υποστήριξης από το Bristol, σε όλους εσάς που ήσαστε στην πρώτη γραμμή. Μην τους αφήσετε να πάρουνε αυτό που δεν τους ανήκει και μην πληρώσετε ένα χρέος που δεν είναι δικό σας. Μην τους αφήσετε να πάρουν τη γη που δεν τους ανήκει, αλλά ανήκει σε εσάς και στις επόμενες γενιές. Δείχνουμε τεράστιο σεβασμό για όλα αυτά που κάνετε. Η μάχη που δίνετε είναι και δική μας». Η δήλωσή του μεταδόθηκε μαγνητοσκοπημένη στην πλατεία Συντάγματος.
Οι δηλώσεις αυτών των δύο σημαντικών, σε παγκόσμιο επίπεδο, μουσικών αναδεικνύουν το εύρος που έχει αποκτήσει το «κίνημα των πλατειών», καθώς και την επιρροή που ασκούν στο κόσμο της μουσικής η τωρινή καπιταλιστική κρίση και οι συνέπειες της. Κάπως έτσι σκέφτηκαν και οι Faithless στο άλμπουμ τους The Dance του 2010 συμπεριλαμβάνοντας το κομμάτι Crazy Balheads: «Tην ώρα που οι καπετάνιοι της οικονομίας απολαμβάνουν τις διακοπές τους, οι φόροι μου σώζουν τις εταιρείες τους», τραγουδά ο Maxi Jazz, για να συμπληρώσει ο Johnny itch Fox: «Στους δύσκολους καιρούς, θα γίνουμε καταιγίδα στους δρόμους, πετάξτε τους έξω, έξω από την πόλη…».
Με το ξέσπασμα της κρίσης των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, ο τότε πρόεδρος Μπους είχε προβεί σε χαρακτηριστικές δηλώσεις περί της αναγκαίας «διόρθωσης του συστήματος» για την «επανεκκίνηση του καπιταλισμού», μιας και για την κρίση, σύμφωνα με την ανάλυση του Μπους του νεώτερου, δεν έφταιγε το σύστημα αλλά κάποιοι τυχαίοι και απροσδιόριστοι παράγοντες. Οι δηλώσεις αυτές είχαν προκαλέσει θυμηδία τη στιγμή που κόσμος έμενε άστεγος και κατέρρεε οικονομικά. Ο DJ Spooky, γνωστός για το πολιτικά ενεργό του έργο, έφτιαξε το κομμάτι The Secret Song περιγελώντας τις δηλώσεις Μπους και το συμπεριέλαβε στο ομώνυμο άλμπουμ του 2009.
Έχουμε ξαναγράψει ότι η μουσική αρκετές φορές προβλέπει και περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις. Το κομμάτι του αμερικανού τραγουδοποιού James Mcmurtry, We can’t make it here anymore από το 2006, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα περιγραφής του πολιτισμικού, εργασιακού και κοινωνικού περιβάλλοντος το οποίο, αν και προηγούνταν του ξεσπάσματος της κρίσης και των συνεπειών της στις ΗΠΑ, έχει συλλάβει με εύστοχο τρόπο τον παροξυσμό των προβλημάτων της σύγχρονης καπιταλιστικής πραγματικότητας: «Kαι ξαναφορτώνουν τις πιστωτικές τους κάρτες και χρειάζεται να κάνουν δύο δουλειές την ημέρα και να ζουν συνεχώς μέσα στο αυτοκίνητό τους / ένας βασικός μισθός δεν φτάνει πια ούτε για στέγη, ε δεν μπορούμε άλλο με αυτή την κατάσταση εδώ». O Billy Bragg βέβαια τραγουδούσε από το 2002 την πορεία που είχαν πάρει τα πράγματα στην εποχή του ΔΝΤ: «Μεγάλωσα σε μια εταιρική πόλη και δούλεψα σκληρά μέχρι που η εταιρεία έκλεισε, έδωσαν τη δουλειά μου σε έναν άλλο άνθρωπο που παίρνει το μισό μου μισθό σε μια μακρινή χώρα / έχασα τη δουλειά μου, το αμάξι μου και το σπίτι μου από το κλικ ενός ποντικιού μίλια μακριά από εδώ / η Παγκόσμια Τράπεζα είπε στο Μεξικό, αν δεν μειώσεις τους φόρους θα σε αποκλείσουμε από το δανεισμό / ΔΝΤ, Παγκόσμια Tράπεζα, ακούω αυτές τις λέξεις όπου και αν σταθώ / ποιοι είναι αυτοί, ποιος τους έχει εκλέξει / τα σύνορά μας κλείνουν για τους πρόσφυγες, αλλά ανοίγουν για τις αγορές».
Ο χώρος της εφημερίδας δεν μας επιτρέπει να επεκταθούμε για τα τεκταινόμενα στη διεθνή σκηνή και έτσι θα περιοριστούμε στα καθ’ ημάς, στο πώς δηλαδή επηρεάζει η καπιταλιστική κρίση τους εγχώριους δημιουργούς. «Άρρωστος καιρός σακατεμένος κι όλα πουλημένα έναν παρά / λεύτερος και αλυσοδεμένος στέκομαι στου κόσμου την ουρά / συνθηματολόγοι στις οθόνες και πυροτεχνήματα σωρό, λόγια μόνο λόγια δύο αιώνες και ύστερα μια τρύπα στο νερό / Έλιωσε η βροχή κάποια αφίσα που για αγώνες πάλι μας καλεί / άρρωστος καιρός και η νύχτα πίσσα, μίλια μακριά η Aνατολή». Σε ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια που έχει πει τα τελευταία χρόνια ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου –στη συμμετοχή του στο δίσκο του Λευτέρη Παπαδόπουλου Σπάει το ρόδι, το 2006– συμπυκνώνει μέσα σε ένα τραγούδι ολόκληρη τη σημερινή κατάσταση που όλα «πουλιούνται έναν παρά».
Συνεχίζει ο Μίλτος Πασχαλίδης, από το δίσκο του Ψωμί και εφημερίδα του 2007, σε στίχους και μουσική του Κώστα Λειβαδά: «Kόψε τη πείνα σου και φάε κάτι, κάτι στο πόδι, μας πιέζει η δουλειά / από 600 μέχρι 1.200 με δυο πτυχία παίρνεις 1.000 ευρώ / Δεν έχεις μάθει ακόμα τι ρυθμίζει του πλανήτη τις στροφές / Η κατανάλωση αρπάζει και ψυχές και εποχές / Δανείσου λίγα και θα σε ρίξουν στα σκυλιά / Κλέψε πολλά και θα σε κάνουν βασιλιά, σε μια βραδιά».
Ο Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, με αρκετή δόση σαρκασμού παρουσιάζει στο κομμάτι του Γαμώ τη καταδίκη μου, από το άλμπουμ Κυκλοφόρησε του 2009, τα φαινόμενα της νέας φτώχιας: «Γαμώ τη καταδίκη μου δεν πλήρωσα το νοίκι μου / δεν πλήρωσα το ρεύμα μου και πάγωσε το αίμα μου, το σώμα και το πνεύμα μου / ΔΕΗ-ΟΤΕ-ΕΥΔΑΠ-πάγια χρέωση, δημοτικά τέλη 300 ευρώ, τέλος ακίνητης περιουσίας».
Το κλίμα των πρώτων ημερών της κρίσης σχολιάζει η Sadazhinia στο κομμάτι Το ξύπνημα, στο προηγούμενο δίσκο των Active Member Της φτιάξης μας τα λάθια (2009): «Γίνεται λόγος πολύς για αυτή τη κρίση / τους πιο πολλούς μας έχει ήδη γονατίσει / μα στα κανάλια ευτυχώς λένε οι μετρήσεις / ότι μας μείνανε δύο χρόνια ακόμα κρίσης / και κάπου ’κει θα έρθει η ώρα να ξυπνήσουμε, να τεντωθούμε απ τον ύπνο το μεγάλο / και για να δούμε τότε τι θα καζαντίσουμε ή απ τον πάτο θα μας στείλουνε στο διάολο».
Ο Λεωνίδας Μπαλάφας στον πρώτο του δίσκο Ταξίδι για να σε βρω του 2009, στο κομμάτι Πλάτανος τα «ρίχνει» στις τράπεζες, τα ΜΜΕ και το πολιτικό σύστημα: «Πιαστήκαμε όλοι χέρι-χέρι μες τη φάκα / όλες οι τράπεζες μαζί να σπάνε πλάκα / και μας αρέσει να ζούμε μες στο πλήθος στριμωγμένα / και να αναπνέουμε τα δάση τα καμένα / όλα τα κόμματα μαζί ένα σινάφι / κόβουν συντάξεις και μισθούς με το ξυράφι / και οι ειδήσεις παραπλανεύτρες που ποτίζουν τις αισθήσεις / να μεγαλώσουν, να ωριμάσουν και να γίνουν παραισθήσεις». Ενώ επανέρχεται και στον επόμενο δίσκο του Ανοιξιάτικη μέρα του 2010 με το κομμάτι Πυροσβεστήρας, όπου μαζί με τους Locomondo σχολιάζουν τη δύσκολη πλέον καθημερινότητα, δίνοντας ταυτόχρονα μια νότα αισιόδοξης αντιμετώπισης της κατάστασης: «Mε απέλυσαν απ’ τη δουλειά, με χώρισε η γυναίκα, έχασα και δανεικά και πώς τα δίνω, το νοίκι ρέει χρέη, η ζωή μου καταρρέει…/ σαν από ταινία βγάζει πιστόλι η εφορία, σηκώνω τα χέρια φωνάζω για φόνο, τους λέω θέλω χρόνο αφού τόσα χρόνια πληρώνω / και σαν να μην φτάναν όλα αυτά, στην Αττική το απόγευμα για πυροσβεστήρα πήρα κλήση 80 ευρώ / και μες τη γκαντεμιά μου μες το πανικό πηγαίνω και βάζω τα καλά μου, παίρνω ότι έχω βγαίνω και χορεύω».
Και δεν πουλάμε! Γιατί όπως τραγουδούσανε ο Πάνος Κατσιμίχας και ο Μάνος Ξυδούς, «δεν μας ανήκει τίποτα, είναι όλα δανεικά από τα παιδιά μας», στο κομμάτι Δεν μας ανήκει τίποτα, το οποίο είναι βασισμένο σε αποσπάσματα ποίησης του Μπέρτολτ Μπρεχτ, του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και κείμενο του Τόλη Φασόη, από το κοινό τους δίσκο Μέχρι να πάρεις παγωτό σε βρίσκει ο χειμώνας του 2007.
Το ευρώ που τόσες αντιπαραθέσεις έχει δημιουργήσει, γνωρίζει και μουσική κριτική από το Βασίλη Τσόνογλου στο τραγούδι του Στα χρόνια του ευρώ, από το άλμπουμ του Ας γεννιόσουνα σκύλος του 2011, όπου ο δημιουργός χρησιμοποιώντας ένα στιχουργικό κολάζ από Eλληνικά, Γερμανικά, Γαλλικά και Aγγλικά φτιάχνει ένα άκρως καυστικό άσμα για τη ζωή μας με το ευρώ: «Μια Ντολόρες στα όνειρά σου, δούλευε και θα ν’ δικά σου / κοίταζε και μην αγγίζεις φτάνει εικόνα να ψωνίζεις / παγωτό de chocolat με το ευρώ είδες πολλά / τρίτος παγκόσμιος τελικά, πάλι ο άξονας νικά / δεν θα τελειώσει θα διαρκεί Δευτέρα ως και Κυριακή, ψωνίζουμε όλοι και τους αρκεί / σκυφτοί εμείς στα coulouirs, μετά τη ψήφο au revoir».
«Πω πω η κρίση θα μας γαμήσει και τι να κάνουμε που δεν υπάρχει λύση / αλλά περίμενε υπάρχει ένα φως όσο αυξάνεται το κέρδος και μειώνεται ο μισθός / πιστέψε το! το λένε οι ειδήσεις ή χαμηλότερους μισθούς ή μονάχα απολύσεις / ξανάρθανε οι Γερμανοί και είναι παντού σαν τις μύγες και όποιο υπουργείο και αν σηκώσεις από κάτω θα βρεις μίζες». Το γκρουπ Μαύρη Μαγιονέζα δεν μασάνε τα λόγια τους στο Δόγμα (από το άλμπουμ Κατέβασέ το του 2010) και προειδοποιούν στο Τροχός: «Tρώνε καλά αλλά όχι για πολύ, γιατί θα γυρίσει ο τροχός για σας φυλάει τη στύση του ο φτωχός». Και συνεχίζουν στο Κατέβασέ τους: «Aν η κρίση είναι νύφη, τότε εσύ θα τη πληρώσεις / αυτοί θα πάρουν μπόνους και εσύ κι άλλες δόσεις, κατέβασε τους».
«Ντου ξελευτερία» για έναν Δεκέμβρη πιο μεγάλο
Με σκωπτικό τρόπο αντιμετωπίζει την κατάσταση ο λαϊκός δημιουργός Γιώργος Ζήκας στο τραγούδι του Eίτε έχεις είτε δεν έχεις από το ομώνυμο δίσκο του 2007, ενώ οι Pallyria αναδεικνύουν στο τελευταίο τους άλμπουμ Electrifying nature, μέσα από τα κομμάτια Σύνδρομο και στο Κανόν, τις αντιστάσεις και τις εναλλακτικές που αναπτύσσονται ενάντια στη κρίση.
Οι Χαΐνηδες με το νέο διπλό τους άλμπουμ Μητροπολιτικά - Κτηνοτροφικά παρουσιάζουν τις δικές τους απαντήσεις στη κρίση. Με το κομμάτι Δεν πληρώνω ξεκινά το καινούργιο άλμπουμ των Active Member Στων βουβών την εσχατιά ενώ στο Ντου ξελευτερία ραπάρουν: «Γι’ αυτό λοιπόν ντου ξελευτερία, στ’ όνειρό μας να ’ρθει το ξαστέρωμα / μη τους δώσεις άλλη μια ευκαιρία, θα είναι το έσχατο ξενέρωμα / βλαστήμιες και βρεγμένη τάβλα / είμαστε πάτσι, κομμένη η αβαρία, τόσα χρόνια τους πληρώναμε τα ναύλα».
Ο ΓΑΠ όπως είναι φυσικό έχει εμπνεύσει αρκετές μουσικές στιγμές. Η Δανάη Παναγιωτοπούλου έχει γράψει δίχως άλλο το απόλυτο αφιέρωμα στο σημερινό πρωθυπουργό, τη γνωστή στο διαδίκτυο Συναίνεση, την οποία η Δανάη τραγούδησε και στο φεστιβάλ της Κερατέας: «Όταν βγήκε στο τραπέζι το πιστόλι, ήταν αργά και αυτό το ξέραν όλοι / λες να χρειάζονται και άλλες ομάδες κρούσης, λες να γνωρίζει από ελικόπτερα ο Ραγκούσης / από τότε πέφτει σύννεφο το ξύλο, δεν θα το ’λεγα πως δεν κουνιέται φύλλο / για να δούμε αν θα χει δίκιο ο παλιός που λέγε ότι δεν θα περάσει ο φασισμός».
Την αμέσως επόμενη ημέρα της εκλογής του Γ. Παπανδρέου στην πρωθυπουργία, ο B.D. Foxmoor έγραφε το κομμάτι Μικρέ μου επίγονε: «Tον ετοίμασαν του μπαμπάκα οι χαμάληδες και ευτυχώς τον εσπουδάσανε και οι γιάνκηδες / αυτή τη χώρα τη σκυφτή και καψερή θα τη πασάρουνε σε κόρη ψιλή και λυγερή / μικρέ μου επίγονε σε καλούν να κυβερνήσεις, έχεις εικόνες και χιλιάδες αφηγήσεις / στη χώρα αυτή η εξουσία πάει τρενάκι».
Ο Δημήτρης Μητσοτάκης των Ενδελέχεια στους ρυθμούς La Bamba τραγουδά: «Kάνε στη μπάντα, άντε κάνε στη μπάντα / παλιό λαμόγιο και ξεκουμπίσου / είχες σόι το γέρο ρε ρεμπεσκέ ποιος είσαι ρε / με πηδάς και μου ζητάς να κάνω σκόντο / όλα μοιάζουνε να πήγανε στο βρόντο».
Τέλος, ο Σπύρος Γραμμένος με τον Πάνο Μουζουράκη σε μια ποιητική έξαρση απαγγέλλουν: «Aνέβασε το ΦΠΑ, βάλε έμμεσους φόρους, γάμα το Aσφαλιστικό και ψάξε και άλλους πόρους / στη σύνταξη να βγαίνουμε μετά το θάνατό μας / και όποιος θα ζήσει πιο πολύ μετά τα 70 / να είναι με χρονοχρέωση η ώρα ένα πενήντα / έβγα στη τηλεόραση και τρομοκράτησέ μας / καν το φτωχό φτωχότερο Γιωργάκη τέλειωσέ μας / γιατί αν δεν πληρώσουμε εμείς ποιος θα τα πληρώσει / ο πλούσιος που μάτωσε για να μας ξελασπώσει / και εσύ που είσαι εκεί ψηλά στο μέγαρο Μαξίμου / να είσαι πάντοτε καλά και πρόσεξε ψυχή μου / γιατί ο Δεκέμβρης πέρασε αλλά έρχεται κι άλλος / και αυτός θα είναι δύσκολος και ακόμη πιο μεγάλος».
