Ξεπερνώντας οποιαδήποτε ανάγκη έστω και για τα προσχήματα δημοκρατικής συναίνεσης, ο υπηρεσιακός σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Ζοζέ Σόκρατες μαζί με τον υπουργό οικονομικών της χώρας Φερνάντο Τεσέιρα ντος Σάντος, σέρνουν τη χώρα στην ασφυκτική κηδεμονία του Ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης και της Τρόικας.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
Η τραγική ειρωνεία για τον πορτογαλικό λαό είναι ότι ο Σόκρατες που παραιτήθηκε από την κυβέρνηση μιας και δεν κατάφερε να πείσει το κοινοβούλιο να στηρίξει το πακέτο λιτότητας που προωθούσε, θα είναι αυτός που θα φέρει υπό τον κλοιό του Μνημονίου νέα, σκληρότερα μέτρα λιτότητας, μείωσης δαπανών και αύξησης φόρων, και χωρίς να είναι πια εκλεγμένος. Η αστική δημοκρατία βρίσκει νέο ορισμό και αποκαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο στην πορτογαλική περίπτωση.
Το ιστορικό ενός προαναγγελθέντος «σχεδίου διάσωσης» είχε ήδη εξαγγείλει ο πιστός στον ρόλο της Κασσάνδρας Γερμανός υπουργός οικονομικών Βόλφγκαν Σόϊμπλε, όταν μόλις τρεις μέρες μετά την πτώση Σόκρατες άφησε να διαρρεύσει στον γερμανικό τύπο ότι αναμένεται η Πορτογαλία να επιδιώξει διεθνές σχέδιο διάσωσης μέχρι τον Ιούνιο. Η δήλωση αυτή είχε προηγηθεί ακόμα και της ανακοίνωσης της ημερομηνίας εκλογών για την ανάδειξη της νέας κυβέρνησης στη χώρα, που θα γίνουν στις 5 Ιουνίου. Γρήγορα έφτασε και η επισήμανση του Bloomberg ότι στις 15 Απριλίου αλλά και στις 15 Ιουνίου λήγουν πορτογαλικά ομόλογα αξίας 9 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το γαϊτανάκι των εξελίξεων σε πολιτικό αλλά και οικονομικό επίπεδο εξελίχθηκε με καταιγιστικούς ρυθμούς. Αρχικά ήταν οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης Standard & Poors, Fitch αλλά και Moody’s που υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας . Κι ενώ μέχρι τη στιγμή εκείνη ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Σόκρατες απέκλειε την προσφυγή στο ΔΝΤ για δανεισμό, αρνούμενος με δηλώσεις του ακόμα και την βραχυπρόθεσμη δανειοδότηση που πρότεινε η δεξιά αντιπολίτευση, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων εκτινασσόταν.
Στον επόμενο τόνο ήταν η σειρά των πορτογαλικών τραπεζών να σκληρύνουν την πίεση της αγοράς. Οι μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας, η Banco Espirito Santo, η Mellenium BPC και η Banco BPI αποφάσισαν να σταματήσουν τις αγορές κρατικών ομολόγων και κάλεσαν την κυβέρνηση να αναζητήσει βραχυχρόνια δάνεια ύψους 15 δισεκατομμυρίων ευρώ από την Κομισιόν πριν τις εκλογές, ανακοίνωση που έγινε στον πορτογαλικό τύπο μετά από συνάντηση που είχαν με τον διοικητή της Τράπεζας τη Πορτογαλίας. Εν τω μεταξύ στη δημοπρασία 6μηνων και 12μηνων εντόκων γραμματίων που ακολούθησε αν και η χώρα κατάφερε να αντλήσει το ποσό των 1,005 δισεκατομμυρίων ευρώ, το επιτόκιο αυξήθηκε σημαντικά σε σχέση με τις δημοπρασίες του προηγούμενου μήνα. Παράλληλα η Μoody’s υποβάθμισε επτά πορτογαλικές τράπεζες λόγω «αυξημένων κινδύνων» και ο επίτροπος της Κομισιόν Όλι Ρεν ανακοίνωσε ότι το αίτημα για βραχυχρόνια στήριξη « είναι πάνω και πέρα από τα συμφωνηθέντα από τις χώρες μέλη και συνεπώς δεν συζητείται καθόλου».
Το επόμενο βήμα ήταν πια προδιαγεγραμμένο. Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Σόκρατες, μετά και από έκτακτο υπουργικό συμβούλιο, διατύπωσε αίτημα για τη χορήγηση οικονομικής βοήθειας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή , ο Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο που έχασε τις προηγούμενες εκλογές στη χώρα λόγω της δεξιάς πολιτικής του, τώρα ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι θα χειριστεί το αίτημα όσο το δυνατόν γρηγορότερα και ο Όλι Ρεν χαιρέτησε την απόφαση της Λισσαβόνας ως «υπεύθυνη». Από την πλευρά του το ΔΝΤ ανακοίνωσε «έτοιμο» να βοηθήσει την Πορτογαλία. Και με ταχύτατα βήματα η χώρα μπήκε στον δρόμο του Μνημονίου.
Μέχρι στιγμής φαίνεται πως το πακέτο της χρηματοδοτικής ενίσχυσης που θα χορηγηθεί στην Πορτογαλία θα κυμανθεί στα 80 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ ήδη ομάδα εμπειρογνωμόνων της Κομισιόν, του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας βρίσκονται στη χώρα ξεκινώντας τους ελέγχους. Σύμφωνα με τον Όλι Ρεν το τέταρτο πακέτο λιτότητας που ετοιμάζεται για τους Πορτογάλους βασίζεται σε αυτό που είχε προτείνει η σοσιαλιστική κυβέρνηση και καταψηφίστηκε. Όμως είναι αναμενόμενο ότι θα είναι σκληρότερο. Αυτά είναι τα μέτρα εξυγίανσης της οικονομίας σε μια χώρα που ήδη από το καλοκαίρι του 2010 έχει ανέβει δύο φορές ο ΦΠΑ φτάνοντας στο 23%, έχει μειωθεί το επίδομα ανεργίας κατά 25% και το ποσοστό ανεργίας έχει ξεπεράσει το 11% ενώ έχουν μειωθεί και οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων κατά 10%. Το πάγωμα των συντάξεων όπως και η ελαστικοποίηση των απολύσεων είναι ήδη γεγονός, Και οι αριθμοί περιγράφουν με ψυχρότητα την πραγματικότητα που έβγαλε τους χιλιάδες νέους της Πορτογαλίας στον δρόμο. Ο κατώτερος μισθός στην Πορτογαλία είναι 475 ευρώ μεικτά. Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ, η χώρα θα γνωρίσει φέτος ύφεση 1,5% του ΑΕΠ, που θα μειωθεί στο 0,5% το 2012. Η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται για να φτάσει στο 12,4% τον επόμενο χρόνο.
Σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον, με την δεξιά αντιπολίτευση και τον πρόεδρο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Πέδρο Πάσος Κοέλιο να δηλώνει στήριξη στον Σόκρατες ώστε να μπει η χώρα στο μνημόνιο, η ελπίδα μπορεί να έρθει μόνο από την αριστερά. Και μόνο με ελπίδα κατ’ αρχήν μπορεί κάποιος να υποδεχτεί την έναρξη διμερών συναντήσεων διαλόγου των δύο κομμάτων της αριστεράς, του Μπλόκου της Αριστεράς και του Κομμουνιστικού Κόμματος Πορτογαλίας. Αν και οι εκλογικοί σχηματισμοί και συμμαχίες δεν φαίνεται να αλλάζουν, μια πρώτη προσπάθεια για κοινή δράση και ένα ευρύτερο κάλεσμα προς αγωνιστές έχει ήδη γίνει. Στον αντίποδα των κυβερνητικών πρωτοβουλιών και οι εργαζόμενοι της χώρας που έχουν ήδη προκηρύξει γενική απεργία στις 6 Μαΐου , μετά από απόφαση της Ένωσης Εργατικών Σωματείων των δημοσίων υπαλλήλων της Πορτογαλίας.
Με την Πορτογαλία στο μάτι του κυκλώνα των αγορών η συζήτηση για την κρίση του πολιτικού συστήματος στο περιβάλλον του αδίστακτου καπιταλισμού επανέρχεται απαιτητική. Ήδη ενόψει εκλογών και με το Μνημόνιο να έρχεται είναι απορίας άξιο τι θα περιέχουν τα προεκλογικά προγράμματα των κομμάτων στη χώρα της Επανάστασης των Γαριφάλων. Τα στεγανά της αστικής δημοκρατίας που περιέχει και μεταφέρει τη «λαϊκή εντολή» έχουν πια διαρραγεί με τις πρωτοβουλίες της υπηρεσιακής κυβέρνησης και το έλλειμμα αντίστιξης ενός προωθητικού αντικαπιταλιστικού και χειραφετητικού λόγου είναι ορατό. Οι εργαζόμενοι της Πορτογαλίας βρίσκονται στο ίδιο σταυροδρόμι με αυτούς όλης της Ευρώπης, και μένει να διαλέξουν τον δρόμο.
