Δεν θα ’λεγα πως έχει άδικο ο Σταμάτης που τηλεφώνησε Κυριακή πρωί από την Κέρκυρα, ανάμεσα σε καφέ και περισυλλογή, για να συμφωνήσει και να διαφωνήσει με το προηγούμενο σημείωμα, σχετικά με τις παλιές φωτογραφίες, όπου γίνεται αναγκαίο μερικές φορές να σβήσεις γραμμές και εικόνες από το παρελθόν για να αντέξεις το κάδρο στον τοίχο.
Δεν μπορούμε και δεν επιτρέπεται να σβήσουμε το παρελθόν και δεν επιτρέπεται να ζήσουμε χωρίς αυτό. Τουτέστιν, πρέπει να το υπερβούμε για να ζήσουμε και να υπηρετήσουμε το παρόν, αλλά δεν μπορούμε να το κάνουμε διαγράφοντας όσα συνέβησαν, με τη διαλεκτική τους, δηλαδή και τα αρνητικά και τα θετικά, και εκείνα που μας κάνουν να καμαρώνουμε και εκείνα που μας κάνουν να νοιώθουμε ντροπή. Ακούγεται ωραίο, στρογγυλό, και σχεδόν τέλειο. Κι ωστόσο το παρελθόν είναι το μόνο που μπορούμε να ξαναφτιάξουμε. Γι’ αυτό και πολύ συχνά, χωρίς να το καταλαβαίνουμε τις περισσότερες φορές, το ξαναφτιάχνουμε.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΚΑΜΝΑΚΗΣ
Ας μιλήσω για κάτι αθώο. Πριν κάποιο καιρό βρισκόμουν σε παρέα παλιών φίλων, όπου κάποιος περηφανευόταν πως κάποτε, ενώ ήταν σχεδόν βέβαιο πως θα γινόταν πρωταθλητής Ελλάδας στο κολύμπι, κάτι απρόβλεπτο, οικογενειακό, ματαίωσε τη συμμετοχή του στους πανελλήνιους αγώνες κι έτσι η δόξα δεν τον στεφάνωσε. Εγώ, ωστόσο, ήξερα πως δεν επρόκειτο ούτε κάν να προκριθεί στον τελικό. Παρατηρώντας τον βεβαιώθηκα ότι πίστευε απολύτως πως ό,τι έλεγε ήταν αληθινό. Χρόνια επαναλαμβάνοντας το, είχε πείσει και τον εαυτό του πως έτσι είχε συμβεί.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με εκείνους που γράφουν απομνημονεύματα, «προσωπικές καταθέσεις» κ.λπ. Μεταξύ της αθωότητας και της παραπλάνησης η απόσταση είναι μικρή. Πιο περίπλοκα είναι ασφαλώς τα πράγματα με εκείνους που βρίσκονται στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής, και δεν μιλάω μόνο για τους πολιτικάντηδες, που το παρελθόν είναι ακόμα πιο κρίσιμο για την αξιολόγηση του παρόντος. Δεν θέλουν να θυμούνται κάποια, αλλάζουν τη σειρά άλλων, παραλείπουν περιστατικά ή πρόσωπα κ.λπ. Μπροστά τους το ψέμα του παρά λίγο πρωταθλητή είναι αθώο κι ανώδυνο. Προσωπικά, έχω πολλά να πω στον εαυτό μου που δεν θέλω ν’ ακούσει κανείς, και γι’ αυτό αποφεύγω να του τα πω, μήπως και διαρρεύσουν. Όχι βαριά, φαντάζομαι, αλλά από τις τόσες φορές που τα απώθησα μείναν στην άκρη και ξεχάστηκαν. Έτσι που τώρα και να θέλω δεν μπορώ να τα θυμηθώ.
Προσπάθησα λοιπόν, και την προηγούμενη φορά και τώρα, να περιγράψω την ανθρώπινη στιγμή μας έτσι όπως την ορίζει η συσσώρευση χρόνου, εμπειριών και ζωντανής ελπίδας. Δεν ήταν για να ορίσω τους κανόνες της πολιτικής συμπεριφοράς. Κι ίσως να έδωσα μεγαλύτερο βάρος στην αθωότητα απ’ ό,τι στην ενοχή. Εν γνώσει. Γιατί το προτιμάω.
