Του Γιώργου Κάργα*
Στο πλαίσιο του κοινωνικού πολέμου που έχει κηρύξει η συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ - Ευρωπαϊκής Ένωσης - ΔΝΤ, το υπουργείο της αμάθειας και διά βίου εκμετάλλευσης έδωσε στη δημοσιότητα το νέο νόμο για τα πανεπιστήμια, ο οποίος προωθεί τεκτονικές, υπεραντιδραστικές τομές στην ανώτατη εκπαίδευση.
Και μόνο η επιλογή του χρόνου για την ψήφιση του νόμου αποδεικνύει τις προθέσεις της κυβέρνησης αλλά ταυτόχρονα καταδεικνύει και τους φόβους της για το φοιτητικό και πανεπιστημιακό κίνημα. Το νομοθετικό έκτρωμα που δόθηκε στη δημοσιότητα δεν αποτελεί απλά ένα «νέο νόμο για τα ΑΕΙ». Πρόκειται για την οριστική και ολοκληρωτική κατεδάφιση της δημόσιας δωρεάν ανώτατης εκπαίδευσης, πρόκειται για τη δολοφονία του δικαιώματος στην εκπαίδευση. Το δημόσιο πανεπιστήμιο μετατρέπεται σε ένα αυταρχικό ιδωτικοποιημένο κέντρο κατάρτισης σε άμεση εξάρτηση από την αγορά, το κεφάλαιο και τα κέντρα εξουσίας. Το «πανεπιστήμιο» που σχεδιάζουν φέρει κατ’ επίφαση αυτό τον τίτλο και δεν θα είναι πλέον ούτε δωρεάν, ούτε δημόσιο, ούτε πανεπιστήμιο. Θα είναι ένα εκπαιδευτήριο - ανώνυμη εταιρεία που θα παρέχει επαγγελματική κατάρτιση με δίδακτρα, χωρίς ελευθερία στη διδασκαλία, την έρευνα και στη διακίνηση ιδεών. Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πανεπιστήμιο - εταιρεία οι σχέσεις εργασίας και οι αποδοχές του προσωπικού θα είναι πλήρως ρευστοποιημένες και ελαστικές (εκτός βέβαια από τις ορδές των μάνατζερ και των κάθε είδους αξιολογητών και τοποτηρητών της κυβέρνησης και των επιχειρήσεων).
Ένα τέτοιο σύμπλεγμα απαιτεί αυταρχικό και ιεραρχικό τρόπο διοίκησης και λειτουργίας, γι’ αυτό και καταργούνται οι δημοκρατικές συλλογικές λειτουργίες, το πανεπιστημιακό άσυλο, ενώ η πειθάρχηση φοιτητών και πανεπιστημιακών είναι κύριο συστατικό του, με την όσο γίνεται μεγαλύτερη περιστολή και καταστολή του ελεύθερου φοιτητικού συνδικαλισμού. Πρόκειται για ένα νόμο που θα δημιουργήσει μία νέα γεωμετρία στην ανώτατη εκπαίδευση διαμέσου των κατατμήσεων - συγχωνεύσεων, ώστε να εντάσσεται η τριτοβάθμια εκπαίδευση πιο οργανικά στις ανάγκες του κεφαλαίου στην εποχή του Mνημονίου και της κρίσης.
Με το νέο νόμο πλαίσιο οι σπουδές υποβαθμίζονται σε μεταλυκειακή κατάρτιση με την εισαγωγή των μονοετών, διετών και τριετών κύκλων σπουδών με έμφαση στις τελευταίες. Αν λάβουμε υπόψη ότι το πρώτο έτος θα είναι έτος εισαγωγής στις σχολές των ΑΕΙ, φαίνεται καθαρά ο εκφυλισμός των σπουδών και των πτυχίων σε απόκτηση απλών δεξιοτήτων. Τα προγράμματα σπουδών θα αξιολογούνται αυστηρά από τις παντοδύναμες αρχές «διασφάλισης της ποιότητας» στο κατά πόσο υπηρετούν την αγορά και τις ανάγκες της και αναλόγως θα αλλάζουν. Έτσι, για πέντε έτη μπορεί να έχουμε αποφοίτους με ορισμένες δεξιότητες, μετά να καταργείται το πρόγραμμα σπουδών και να έχουμε αποφοίτους άλλης δεξιότητας. Οι αυριανοί απόφοιτοι του μαζικού τριετούς κύκλου σπουδών θα μπαίνουν στην αγορά εργασίας απροστάτευτοι και χωρίς συλλογικά δικαιώματα, έτοιμοι να κατασπαραχθούν από το κεφάλαιο. Οι σπουδές και τα πτυχία μετρώνται με πιστωτικές μονάδες (ο τριετής κύκλος σπουδών αντιστοιχεί σε 180 μονάδες) που μπορούν να συναθροίζονται από πανεπιστήμια, ΤΕΙ και ιδιωτικά κολέγια. Η αναγνώριση των κολεγίων και η εξίσωση των πτυχίων των αποφοίτων τους με αυτά των ιδρυμάτων πανεπιστημιακής εκπαίδευσης έρχεται και δένει με τις αλλαγές που προωθούνται στα ΑΕΙ. Μέσα σε αυτήν τη θάλασσα κατάρτισης θα υπάρχουν και οι νησίδες «αριστείας» είτε στα πλαίσια ενός ΑΕΙ είτε ολόκληρο ΑΕΙ με προνομιακή χρηματοδότηση και στήριξη.
Με τις αλλαγές αυτές στοχεύουν λοιπόν στη δημιουργία ενός ευέλικτου εργατικού δυναμικού, προσαρμοστικού στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της καπιταλιστικής παραγωγής, όχι τόσο από την άποψη των γνώσεων όσο κυρίως από τη σκοπιά των δεξιοτήτων και των κοινωνικών συμπεριφορών και αξιών που εναρμονίζονται με το σύστημά τους.
Εκτός από τις αλλαγές στο περιεχόμενο και τις κατευθύνσεις των σπουδών, τεράστια θα είναι η αλλαγή και στη ροή των σπουδών. Τα προαπαιτούμενα μαθήματα, οι αλυσίδες μαθημάτων, το ποινολόγιο σε περίπτωση αποτυχίας στις εξετάσεις μαθημάτων, θα δημιουργήσουν ατμόσφαιρα πλήρους εντατικοποίησης και πειθάρχησης. Ο φοιτητής- πελάτης που δεν ανταποκρίνεται στους επιβαλλόμενους ρυθμούς γρήγορα θα πετάγεται έξω από τις σπουδές, κάτι που θα γίνεται και τυπικά με τις διαγραφές.
Με το νέο νόμο αλλάζει ριζικά ο τρόπος χρηματοδότησης των ΑΕΙ. Το κράτος θα εγγυάται μόνο μικρό μέρος της χρηματοδότησης των ιδρυμάτων και αυτό υπό την προϋπόθεση της εφαρμογής των κατευθύνσεων της αξιολόγησης. Eκτός από τις νησίδες αριστείας που θα χρηματοδοτούνται γενναία, είναι σίγουρο ότι πολύ γρήγορα θα έχουμε την εισαγωγή διδάκτρων σε όλα τα ΑΕΙ για την αντιμετώπιση της χρηματοδοτικής ασφυξίας που έχει επιβληθεί. Μόνο το 2010-2011 η χρηματοδότηση έχει μειωθεί κατά 50% όπως αναφέρει και η σύνοδος των πρυτάνεων. Εξάλλου, το παράδειγμα των υπαρχόντων μεταπτυχιακών σπουδών είναι πολύ χαρακτηριστικό. Όλα τα ΑΕΙ, εκτός πολύ λίγων εξαιρέσεων, λόγω της μη χρηματοδότησης από το κράτος έχουν επιβάλλει δίδακτρα στα μεταπτυχιακά τους. Παράλληλα με τα δίδακτρα, τα ΑΕΙ θα εξωθηθούν στην αναζήτηση πόρων μέσα από χορηγίες, στην ανάπτυξη επιχειρηματικών πρακτικών (ανταγωνιστικά προγράμματα) και στη λεγόμενη «αξιοποίηση της περιουσίας τους». Στην ουσία, τα ανταγωνιστικά προγράμματα και η ιδιωτική χρηματοδότηση θα ορίζουν την κατεύθυνση της εκπαίδευσης. Με βάση αυτό αναμένεται π.χ. οι κοινωνικές σπουδές να υποβαθμιστούν σημαντικά. Αλλά και στις τεχνικές επιστήμες υπάρχουν δεκάδες και εκατοντάδες παραδείγματα όπου τεχνολογίες και ολόκληρες επιστήμες ρίχνονται στον «επιστημονικό Καιάδα» επειδή δεν παράγουν άμεσο κέρδος ή προωθούν τη συμβατότητα με τη φύση και την αυτονομία των παραγωγών απέναντι στις τεχνολογίες καταστροφής και ελέγχου που εφαρμόζουν οι πολυεθνικές. Μέσα στα πανεπιστήμια ιδρύεται επιπλέον Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) με τη μορφή ανώνυμης εταιρείας για την αξιοποίηση και τη διαχείριση των πόρων που προέρχονται από την αξιοποίηση της περιουσίας των ιδρυμάτων καθώς και των κονδυλίων που σχετίζονται με την έρευνα που χρηματοδοτείται εν όλω ή εν μέρει από τρίτους. Από τα χρήματα της ανώνυμης εταιρείας, εφόσον υπάρχουν, θα μπορούν να χορηγούνται πρόσθετες παροχές στους καθηγητές. Με τον τρόπο αυτό στρώνεται το έδαφος της ρεμούλας, των σκανδάλων και κάθε είδους διαπλοκής και συναλλαγής.
Από τη διάθεση των κονδυλίων του ΝΠΙΔ (ανώνυμη εταιρεία) θα καλύπτονται οι δαπάνες για τη φοιτητική μέριμνα καθώς και η λειτουργία των φοιτητικών εστιών. Με λίγα λόγια, μέρος της μισθοδοσίας καθώς και η φοιτητική μέριμνα θα καθορίζονται πλέον από το αν υπάρχουν κονδύλια από την αξιοποίηση της περιουσίας ή τα ερευνητικά προγράμματα.
Επιπλέον, καταργούν σε τρία χρόνια τη δωρεάν διανομή συγγραμμάτων(!), μεταφέροντας στις πλάτες των φοιτητών και των οικογενειών τους ακόμα και το κόστος της αγοράς τους. Ο φοιτητής λοιπόν θα χρηματοδοτεί τις σπουδές του και αν δεν μπορεί, θα καταφεύγει στα φοιτητικά δάνεια.
Για την προώθηση των μέτρων παύονται οι εκλεγμένες διοικήσεις των πανεπιστημίων και καταλύεται η εσωτερική δημοκρατία. Όλες οι εξουσίες πρακτικά περνούν στα χέρια του παντοδύναμου συμβουλίου και του διορισμένου πρύτανη μάνατζερ, ο οποίος θα λογοδοτεί μόνο στο συμβούλιο και όχι στη σύγκλητο. Ακυρώνεται σε όλο το εύρος της διοίκησης η συμμετοχή των συνιστωσών της πανεπιστημιακής κοινότητας. Ο τρόπος διοίκησης των εταιρειών είναι το απόλυτο πρότυπο για τη διοίκηση των πανεπιστημίων.
Με το νέο νόμο καταργείται η βαθμίδα του Λέκτορα και γίνεται αντικατάστασή της ουσιαστικά από συμβασιούχους με ατομικές συμβάσεις εργασίας. Οι συμβασιούχοι αυτοί θα αποτελούν τη νέα φτηνή, άτυπη και αναλώσιμη διδακτική βαθμίδα. Οι απολύσεις εκατοντάδων ήδη συμβασιούχων διδασκόντων περιμένουν στη γωνία. Επίσης, καταργείται η μονιμότητα του επίκουρου καθηγητή. Ο νέος τρόπος εκλογής και εξέλιξης των μελών ΔΕΠ πέρα από το ότι είναι εξευτελιστικός, θα ενισχύσει πρακτικές ιδεολογικού ελέγχου και θα επιτείνει την ανασφάλεια. Ακόμα και ο πρωτοβάθμιος καθηγητής θα αξιολογείται κάθε πέντε χρόνια. Εάν μάλιστα αποτύχει στην αξιολόγησή του, θα υπάρχουν ποινές. Oυσιαστικά, αταργείται το ενιαίο μισθολόγιο των πανεπιστημιακών. Το κράτος θα εξασφαλίζει ένα ελάχιστο όριο, ενώ το υπόλοιπο μέρος θα προκύπτει από συμφωνία με το παντοδύναμο συμβούλιο και την ανώνυμη εταιρεία.
Ο μόνος ουσιαστικά σύμμαχος στο έγκλημα της κυβέρνησης είναι η εκφυλισμένη και υποταγμένη ηγεσία της ΠΟΣΔΕΠ και κάποιες δυνάμεις του ακαδημαϊκού δωσιλογισμού. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι πως θα βάλουν χέρι στα χρήματα του ΕΣΠΑ. Έτσι δεν δίστασαν πολύ πρόσφατα μέχρι και να αλλάξουν τη νομική υπόσταση της ΠΟΣΔΕΠ, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στις προτάσεις για να διεκδικήσουν ερευνητικό πρόγραμμα πέντε εκατομμυρίων ευρώ. Άξιος ο μισθός τους και όπως λέει και ο ποιητής: Με τα ωραία μου τα λόγια / Και το βαρύγδουπο όνομά μου / Σε στηρίζω / Ω, Εξουσία!
Ακόμα και τώρα που κατατέθηκε ο νόμος κατακαλόκαιρο, μετά τον ελιγμό της Άννας Διαμαντοπούλου να ψηφιστεί Σεπτέμβρη, για να εκτονωθούν οι αντδράσεις, αντί να ζητάνε απόσυρσή του, ψελλίζουν κάτι περί τρίμηνης παράτασης του διαλόγου. Σκοπός τους είναι να διαπραγματευτούν τις μεταβατικές διατάξεις για το ήδη υπάρχον προσωπικό, ώστε να εξασφαλίσουν τη σιωπή του. Η τακτική αυτή του υποταγμένου συνδικαλισμού είναι γνωστή και από ανάλογες περιπτώσεις όπως π.χ. στον ΟΤΕ όταν ήταν να πουληθεί στους Γερμανούς.
Η Αριστερά στα πανεπιστήμια πρέπει να επιχειρήσει με αυτοπεποίθηση να προβάλλει τη λογική του παρατεταμένου αγώνα για την απόσυρση ή την ανατροπή του νόμου εάν ψηφιστεί. Πρέπει να πρωτοστατήσει όσο είναι δυνατόν στη σύγκληση γενικών συνελεύσεων ή τη δημιουργία επιτροπών αγώνα μέσα σε κάθε πανεπιστήμιο, με στόχο το ξέσπασμα απεργιών, καταλήψεων και διαδηλώσεων για την απόσυρση του νόμου και την ανατροπή της κυβέρνησης.
Με ένα μαχητικό, ανατρεπτικό, απειλητικό, παλλαϊκό κίνημα παιδείας, για δημόσια δωρεάν παιδεία με πολύ γενναία αύξηση των δαπανών, για δημόσιο, δωρεάν νέο πανεπιστήμιο, έξω από τα πλαίσια του ΟΟΣΑ, της ΕΕ, του ΔΝΤ, της περιβόητης αγοράς! Για κοινωνικά μέτρα στους φτωχούς και ανέργους ώστε τα παιδιά τους να μπορούν να σπουδάζουν!
Για ένα μέτωπο εργασίας - παιδείας - δημοκρατίας κόντρα στο σφαγείο κυβέρνησης - ΕΕ - ΔΝΤ και των συνεργατών τους. Για ένα δυναμικό παλλαϊκό εκπαιδευτικό κίνημα που διεκδικεί το αυτονόητο: Την εκπαίδευση ως κοινωνικό δικαίωμα!
* διδάσκει στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και συμμετέχει στο Δίκτυο για το Πανεπιστημιακό Kίνημα.
