Του Γιώργου Λαουτάρη
«Δημοσιεύοντας, αλληλογραφούμε», έγραφε ο Κωστής Παλαμάς για τον κοινωνικό χαρακτήρα που έχει εγγενώς η διαδικασία της συγγραφής. Χωρίς να είναι αυτός ο λόγος που η μορφή του μεγάλου ποιητή κοσμεί το εξώφυλλο της έντυπης μορφής της Χρεοκρατίας (Debtocracy), που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη, δίνει ένα καλό λόγο γιατί το διαδικτυακό ντοκιμαντέρ που «έσπασε» τους μετρητές, καταφέρνοντας 1 εκατομμύριο προβολές μέσα σε μία μόλις εβδομάδα, ακολούθησε τον παραδοσιακό δρόμο του τυπογραφείου.
Κατά μία έννοια, το βιβλίο της Κατερίνας Κιτίδη και του Άρη Χατζηστεφάνου, με επιστημονική επιμέλεια του Λεωνίδα Βατικιώτη, αποτελεί ανατροφοδότηση της μεγάλης συζήτησης που άνοιξε με το ντοκιμαντέρ, καθώς η ύλη εμπλουτίστηκε και παρουσιάζεται χωρίς τους περιορισμούς της εικόνας και της ολιγόλεπτης διάρκειας. Από μια άλλη άποψη, το βιβλίο δίνει την ευκαιρία να αγγίξει η Χρεοκρατία ένα πολύ ευρύτερο κοινό, που δεν έχει πρόσβαση στις ψηφιακές πηγές. «Δεν υπάρχουν μονόδρομοι», υποστηρίζουν οι συγγραφείς ότι θα ήταν το καταλληλότερο μότο που θα μπορούσε να κοσμήσει το ντοκιμαντέρ, σαν συμπύκνωση του πολιτικού του μηνύματος: Οι δραματικές περικοπές, η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, η παραμονή εντός ευρωζώνης, αποτελούν συνειδητές πολιτικές επιλογές και όχι επιβεβλημένες από κάποια νομοτέλεια κινήσεις. Αυτή η αποκάλυψη που το ντοκιμαντέρ έφερε στην επικαιρότητα με στοιχεία, με μαρτυρίες διεθνώς αναγνωρισμένων πολιτικών και ακαδημαϊκών προσωπικοτήτων, με πρόσφατα ιστορικά παραδείγματα και με επιστημονικά επιχειρήματα, εξασφάλισε και την πλατιά του διάδοση.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επιτυχία του ντοκιμαντέρ οφείλεται πρωτίστως στις θέσεις που υποστηρίζει», γράφει στον Πρόλογο ο Γιώργος Δελαστίκ. «Θέσεις που ανταποκρίνονται στο λαϊκό αίσθημα και που κανένα από τα επίσημα μέσα ενημέρωσης, ιδίως τα τηλεοπτικά, δεν προβάλλει». Kαι υπογραμμίζει: «Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι παρόλο που οι δημιουργοί της Xρεοκρατίας έχουν δηλώσει επισήμως ότι η προβολή της είναι απολύτως ελεύθερη και οι ίδιοι δεν ζητούν ούτε ένα ευρώ για πνευματικά δικαιώματα, απολύτως κανένα τηλεοπτικό κανάλι πανελλαδικής εμβέλειας δεν έχει προβάλλει το ντοκιμαντέρ, παρά τον τεράστιο θόρυβο που έχει προκληθεί και την αίσθηση που έχει προκαλέσει στην ελληνική κοινωνία». H σιωπή πάντως των εγχώριων μέσων δεν απέτρεψε τα ξένα από το να επιφυλάξουν ενθουσιώδη υποδοχή. O βρετανικός Γκάρντιαν χαρακτήρισε τη Xρεοκρατία ως «το καλύτερο φιλμ μαρξιστικής οικονομικής ανάλυσης που έγινε ποτέ». H ισπανική Bανγκάρντια χαρακτήρισε την ταινία «κατεδαφιστική κριτική της τρέχουσας πολιτικής που τιμωρεί τους αθώους».
Οι βασικές θέσεις της Χρεοκρατίας ότι είναι πρώτης προτεραιότητας η συγκρότηση μιας κινηματικής Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του χρέους και η παύση πληρωμής του με στόχο τη διαγραφή του, ενισχύονται με νέα επιχειρήματα στην έντυπη μορφή της.
Η τεκμηρίωση των θέσεων και της κριτικής ενισχύεται με πλούσια παραθέματα από το διεθνή και ελληνικό Τύπο και με αναφορές στη βιβλιογραφία. Πενήντα εκτεταμένες σημειώσεις συνοδεύουν το πλήρες κείμενο του σεναρίου, εξειδικεύοντας και θεμελιώνοντας κάθε κεντρικό σημείο της πρωτότυπης αφήγησης.
Κατ’ αυτό τον τρόπο, «αποθησαυρίζει» κανείς την πιο πολυσυζητημένη κοινοβουλευτική ατάκα των τελευταίων δεκαετιών, το «μαζί τα φάγαμε» του Θόδωρου Πάγκαλου, παράλληλα όμως διαβάζει σε μετάφραση από επιστημονικό άρθρο και καίρια αποσπάσματα από τις αναλύσεις του καθηγητή Κώστα Λαπαβίτσα για τη «χρηματιστικοποίηση», που υποδεικνύεται ως βασικός παράγοντας που οδήγησε στην κρίση. Αντίστοιχα, στο ωραίο φινάλε του σεναρίου, παρακολουθούμε το Γιώργο Παπανδρέου να λέει «τώρα είναι η κρίσιμη στιγμή, πάμε» και καταλαβαίνουμε από απόκομμα του Βήματος ότι από τους πρώτους που έριξαν την ιδέα του ελικοπτέρου ως μέσου φυγής και για την ελληνική κυβέρνηση, ήταν ο Γιάννης Πρετεντέρης!
Σημαντική θέση στο βιβλίο κατέχουν οι συνεντεύξεις που πήραν οι συντελεστές της Χρεοκρατίας για το ντοκιμαντέρ. Στη μεν οπτική του μορφή οι συνεντεύξεις αυτές καταλαμβάνουν λίγα μόλις λεπτά και είναι περισσότερο αποσπασματικές φράσεις που σχετίζονται με τη ροή της αφήγησης, στη δε έντυπη συνιστούν ολοκληρωμένες απόψεις που αγκαλιάζουν μια σειρά θέματα που δεν θίγονται στα 74 λεπτά του βίντεο. Ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ αρνείται τον αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα του καπιταλισμού και αναλύει το ρόλο των κρίσεων εντός του. Ο Αλέν Μπαντιού καταθέτει την άποψή του για τον κομμουνισμό στην εποχή μας αλλά και το ρόλο που διαδραματίζει η εργατική τάξη. Ο Σαμίρ Αμίν επισημαίνει τις ευθύνες της Γερμανίας για την κρίση της Ευρώπης. Ο Κώστας Λαπαβίτσας εξηγεί τη θέση του για έξοδο της χώρας μας από την ευρωζώνη. Ο Ερίκ Τουσέν επιχειρηματολογεί γιατί το χρέος της Ολυμπιάδας του 2004 πρέπει να διαγραφεί. Περιέχονται ακόμη απομαγνητοφωνημένες οι πλήρεις συνεντεύξεις των Ζεράρ Ντιμενίλ, Άβι Λούις, Ζάρα Βάγκενκνεχτ, Πάνου Παπανικολάου, Νικήτα Κανάκη, Ούγκο Αρίας και Μανώλη Γλέζου.
Το προωθημένο περιεχόμενο δεν ήταν ο μόνος λόγος που άρεσε τόσο η Χρεοκρατία. Είχε και προχωρημένη μορφή. Η ανατρεπτική αισθητική άποψη που χαρακτήρισε το ντοκιμαντέρ, αποτυπώνεται σε πιο ολοκληρωμένη μορφή και στο βιβλίο. Με το χαρακτήρα περισσότερο ενός λευκώματος, οι καλοσχεδιασμένες σελίδες της Χρεοκρατίας διευκολύνουν την ανάγνωση αλλά επιπλέον οπτικοποιούν τα επιχειρήματα: Οι κινούμενες εικόνες του ντοκιμαντέρ, όπως η καταπληκτική «ιστορία του απεχθούς χρέους», έγιναν καρτούν και οι κινηματογραφικές λήψεις, φωτογραφίες.
Μια καλή και ολοκληρωμένη αρχή και έπεται και συνέχεια με νέα ντοκιμαντέρ...
