του Παναγιώτη Φραντζή
H Έμμα έχει σύζυγο, παιδιά, εραστή, σπίτι, κρυφό διαμέρισμα,
καριέρα, κοινωνική ζωή. Ό,τι θα ονειρευόταν δηλαδή μια μοντέρνα αγγλίδα
μεσοαστή στα 1970. Εφτά χρόνια διατηρούσε σχέση με τον καλύτερο φίλο του άντρα
της. Νόμιζαν και οι δύο ότι παίρνουν τις απαραίτητες προφυλάξεις για να μείνει
για πάντα κρυφή η ιστορία τους. Όμως κάποια στιγμή εκείνος κατάλαβε, ρώτησε κι
έμαθε, χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Και συνέχισε να υποδύεται το σύζυγο, το φίλο,
καταπίνοντας το θυμό του.
Στη σκηνή βλέπουμε τα τρία από τα τέσσερα πρόσωπα. Την Έμμα,
τον Τζέρυ και τον Ρόμπερτ. Απουσιάζει η Τζούντιθ, η γυναίκα του Τζέρυ. Βλέπουμε
όμως κυρίως τις σχέσεις που δημιουργούν μεταξύ τους. Το πώς εντάσσονται και
λειτουργούν μέσα στο αδιόρατο πλέγμα της προδοσίας. Γιατί στο έργο όλοι
προδίδουν: Ο φίλος τον φίλο. Η γυναίκα τον άντρα. Ο άλλος άντρας τη δική του
γυναίκα. Η ερωμένη τον εραστή. Και τι μας νοιάζει εμάς, θα πει κανείς. Εδώ ο
κόσμος χάνεται...
Συχνά οι μη τυπικά πολιτικές πλευρές της ζωής μπορούν να μας
πουν πολλά για την πολιτική κατάσταση. Δείτε τις διαπροσωπικές σχέσεις σε αυτό
το έργο σκεπτόμενοι την Αγγλία λίγο πριν το θρίαμβο των νεοσυντηρητικών της
Μάργκαρετ Θάτσερ και θα καταλάβετε πολλά για τον πολιτισμό, την οικονομική και
ιδεολογική κατάσταση που επικρατεί. Γιατί στην Προδοσία βλέπουμε ακριβώς τον τρόπο
ζωής εκείνης της κοινωνικής τάξης που φέρνει στην εξουσία τη νέα Δεξιά. Το
φιλελεύθερο πνεύμα, ένα διακριτικό laissez-faire που προμηνύει έναν ακραίο
ατομικισμό. Ο Πίντερ σαρκάζει την τάξη του και τον ίδιο τον εαυτό του. (Ο ίδιος
έζησε μια σχέση τέτοιου τύπου, επί επτά χρόνια).
Ανάποδα είναι στημένη η πλοκή. Όχι τυχαία, έτσι
αποκαλύπτεται εις βάθος η πολύπλευρη προδοσία – που είναι τελικά «σχέση» και
όχι απλώς ηθολογική κατηγορία. Όλοι υποκρίνονται, αποστασιοποιούνται διαρκώς
από τα αισθήματά τους. Τελικά ο ίδιος ο έρωτας των δύο είναι αμφισβητήσιμος.
Τελικά η φιλία των δύο αντρών είναι παραβιασμένη. Όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο
Μάικλ Μπίλινγκτον στον Γκάρντιαν, κι οι δυο άντρες έχουν προδώσει τον αγνό
ιδεαλισμό της νιότης τους, που τους οδήγησε στη λατρεία της ποίησης, ειδικότερα
της ποίησης του Γέιτς. Και κάπως έτσι έχουν προδώσει από κοινού τον παλιό εαυτό
τους. Αλλά και ο έρωτας στην καθημερινή ζωή δεν παίρνει πλέον την απελπισμένη
λυρική μορφή του σπουδαίου ιρλανδού ποιητή. Τώρα οι άνθρωποι γράφουν, ζουν κι
ερωτεύονται με άλλες ταχύτητες και τρόπους.
Από όλους τους κριτικούς θεάτρου επισημαίνεται η καινοτομία
της χρήσης αντίστροφης χρονολογικής σειράς στην πλοκή του έργου. Η πρώτη σκηνή
λαμβάνει χώρα το 1977, ενώ η σχέση έχει τελειώσει. Η τελευταία σκηνή τελειώνει
με την αρχή της σχέσης, το 1968. Και ανάμεσα στο 1977 και το 1968
παρεμβάλλονται σκηνές από δύο κρίσιμες στιγμές της σχέσης, που εξηγούν στο
θεατή τι έχει ήδη παρακολουθήσει.
Η επαναστατική θέση του συγγραφέα τον κρατά μακριά από την
ηθικολογία. Όταν, για παράδειγμα, οι δύο εραστές συγκρίνουν το διαμέρισμα στο
οποίο συναντιούνται με τα σπίτια τους, γελάμε όπως παρουσιάζεται η οικογενειακή
ζωή –σαν άθροισμα αντικειμένων– αλλά και με την κρυφή ζωή των δύο. Ακόμα ο
συγγραφέας «στολίζει» τον κόσμο της λογοτεχνίας του καιρού του. Στο έργο δεν
τονίζεται η αγωνία και η ψυχολογική δυσφορία των εμπλεκομένων. Όλα
παρουσιάζονται με φυσικότητα και μια λεπτή αλλά διαπεραστική ειρωνεία. Αυτό το
ιδιαίτερο πιντερικό ύφος σέβεται απόλυτα η σκηνοθεσία και οι ερμηνείες της
παράστασης που είδαμε και σας προτείνουμε.
Η παράσταση ανεβαίνει
Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στο θέατρο Σημείο, Χαρ. Τρικούπη 10 (πίσω από το
Πάντειο). Παίζουν: Ιωάννα Μακρή, Γεράσιμος Δεστούνης, Αυγουστίνος Ρεμούνδος.
Μετάφραση: Εύα Γεωργουσοπούλου. Σκηνοθεσία: Νίκος Διαμαντής. Είσοδος 15 ευρώ.
Τηλ. 210 9229579.
