Του Δημήτρη Καλιαμπάκου
Η κυβέρνηση έκανε τελικά αυτό που εξ αρχής είχε στο μυαλό της. Μετά τα μέτρα ανείπωτης σκληρότητας και κοινωνικής αναλγησίας (που η ίδια κυνικά και προκλητικά ονομάζει «κοινωνικά άδικα», χωρίς καν να μπει στον κόπο να εξηγήσει γιατί δεν παίρνει, άραγε, κοινωνικά δίκαια μέτρα) προσπαθεί να καταφέρει ένα συντριπτικό χτύπημα στο δημόσιο πανεπιστήμιο.
Πάλι με τον ίδιο τρόπο. Mε τον αντιδημοκρατικό τρόπο μιας «κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας», η οποία συγκροτήθηκε σε άλλη βάση. Με προκλητική υποτίμηση της πανεπιστημιακής κοινότητας. Με ένα νομοσχέδιο που θα ψηφιστεί με συνοπτικές διαδικασίες μέσα στο καλοκαίρι, όταν τα πανεπιστήμια είναι κλειστά.
Η προφανής αντισυνταγματικότητα των διατάξεων του νόμου δεν είναι απλή υπόθεση. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση έχει ξανά-κατηγορηθεί για κάτι τέτοιο, δεν πρέπει να οδηγήσει στην εξοικείωση με αυτού του τύπου τις συμπεριφορές. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν το δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν. Ας δούμε σε λίγες γραμμές τι κάνει ο νόμος. Ξεκινώντας από τον Αττίλα.
Η κύρια αλλαγή που προκαλεί το σχέδιο νόμου είναι η κατάργηση κάθε ίχνους δημοκρατικότητας, συμμετοχικότητας και συλλογικότητας στη διοίκηση των πανεπιστημίων και η εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού συστήματος διοίκησης με σχεδόν ολοκληρωτικές εξουσίες πάνω στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Τα μέλη ΔΕΠ, μια φορά στα τέσσερα χρόνια, ψηφίζουν τους επτά εκπροσώπους τους. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, μια πλειοψηφία τους, διορίζει τους υπόλοιπους επτά του Συμβουλίου (ας αφήσουμε προς το παρόν εκτός την προσχηματική παρουσία του φοιτητή) και διοικούν με εξουσία, που ποτέ πριν δεν είχε διοικητικό όργανο στο πανεπιστήμιο και κυρίως πλήρως ανεξέλεγκτα. Κανένα συλλογικό όργανο δεν ελέγχει την απόλυτη εξουσία τους. Η Σύγκλητος, διακοσμητικό όργανο που «συμβουλεύει», δεν παίζει κανένα ρόλο. Τα αντίστοιχα όργανα των Σχολών, επίσης. Τομείς δεν υπάρχουν καν. Όλη η εξουσία από ’κει και πέρα είναι στα χέρια του διορισμένου πρύτανη και του διορισμένου κοσμήτορα.
Η ουσία των αλλαγών συμπυκνώνεται στο εξής: Kαταργούνται με μονοκονδυλιά όλα τα δικαιώματα φοιτητών, καθηγητών και εργαζομένων που κατακτήθηκαν από τον αντιδικτατορικό αγώνα και το ισχυρό δημοκρατικό κίνημα που ακολούθησε στη μεταπολίτευση. Δεν καταργείται (μόνο) η συμμετοχή των φοιτητών στα όργανα διοίκησης. Καταργείται το δικαίωμά τους να έχουν λόγο και ρόλο στα πράγματα που τους αφορούν. Δεν καταργούνται μόνο οι διαδικασίες που διασφαλίζουν μια ελάχιστη δικαιοσύνη στις εξελίξεις τω καθηγητών. Καταργείται κάθε δικαίωμά τους πάνω στη δουλειά τους. Από το να έχουν άποψη για το μάθημά τους έως το να παίρνουν ένα μισθό, ανεξάρτητα από το αν είναι αρεστοί στον κοσμήτορα.
Η μεγάλη λαθροχειρία βρίσκεται στο ότι αυτό παρουσιάζεται ως αλλαγή στο μοντέλο διοίκησης. Λες και, τηρουμένων των αναλογιών, η διαφορά μεταξύ δημοκρατίας και δικτατορίας είναι διαφορά «μοντέλων διοίκησης» και όχι διαφορά στο σεβασμό στοιχειωδών δικαιωμάτων. Όπως λένε, εκτιμάς πραγματικά κάτι που έχεις, μόνο όταν το χάσεις…
Σήμερα, το δυναμικό (φοιτητές, καθηγητές, εργαζόμενοι) του πανεπιστημίου έχει ρόλο μέσα στο πανεπιστήμιο. Είναι πρόσωπα. Συζητούν, σχεδιάζουν, αποφασίζουν, ελέγχουν. Πολλές φορές μέσα από κουραστικές και αργόσυρτες διαδικασίες, αλλά έχουν λόγο, έχουν υπόσταση. Αύριο, αν ο νόμος περάσει, μετατρέπονται αυτόματα σε υπάλληλους, απλά γρανάζια μιας μηχανής που «πουλάει υπηρεσίες», χωρίς κανένα ρόλο και ειδικό βάρος, πέραν του καταθλιπτικού δικαιώματος να συμμετέχουν μια φορά στα τέσσερα χρόνια στην επιλογή της ολιγαρχίας που θα τους διοικεί.
Το ανομολόγητο επιχείρημα πίσω από όλα αυτά είναι ότι «η δημοκρατία έχει αποτύχει στα πανεπιστήμια». Και ότι για να αποκτήσουν τα πανεπιστήμια την «αποτελεσματικότητά τους» (για τους κρατούντες βέβαια) θα πρέπει η δημοκρατία να καταργηθεί, «να περαστούν χαλινάρια». Αλλά, τότε σκέφτεται κανείς με ρίγος, τι μέλλει γενέσθαι γενικότερα στην ελληνική κοινωνία;
Το «μεταλλαγμένο» πανεπιστήμιο απλά δεν μπορεί να διοικηθεί από τα μέσα. Δεν φτάνουν οι «πρόθυμοι». Ούτε θα μπορούσαν να αντέξουν το βάρος των τραγικών επιπτώσεων. Χρειάζονται «επαγγελματίες» του είδους.
Ποιο είναι το «όραμα» του νέου πανεπιστημίου; Για τους φοιτητές: Καταργεί τη δωρεάν εκπαίδευση με την εισαγωγή των διδάκτρων, τα οποία σε εποχές οικονομικής ασφυξίας γρήγορα θα απλωθούν σαν φωτιά σε ξερολίβαδο. Ας θυμίσουμε ότι ακόμη και τώρα (παρά τη συστηματική προσπάθεια να αποκρυφτεί το γεγονός) υπάρχει σαφής πρόβλεψη για δίδακτρα στα μεταπτυχιακά, όταν στο σχέδιο νόμου «μεταπτυχιακά» ορίζονται οι σπουδές μετά τα τρία πρώτα χρόνια. Αντικαθιστά τα 5ετή «πτυχία μιας ζωής» από τα 3ετή (αλλά και μονοετή και διετή) «πτυχία μιας χρήσης». Και δεν σώζονται ούτε οι τωρινοί ούτε οι προηγούμενοι φοιτητές. Όταν διαμορφωθούν οι τρεις βαθμίδες, αυτοί θα εξισωθούν με την πρώτη βαθμίδα. Μπήκαν, π.χ. στο ΕΜΠ και θα αποφοιτήσουν με τίτλο ΤΕΙ. Ουσιαστικά, καταργείται η φοιτητική μέριμνα και οι φοιτητές σπρώχνονται προς εκμετάλλευση στην αγκαλιά των τραπεζών, με τα φοιτητικά δάνεια.
Μετατάξεις και απολύσεις εργαζομένων
Εξίσου δραματικές είναι οι αλλαγές και για τους καθηγητές, καθώς το νομοσχέδιο καταργεί τη βαθμίδα του λέκτορα αλλά και τη βαθμίδα του επίκουρου (αφού τη μετατρέπει σε επί θητεία, με εξαιρετικά μεγάλες δυσκολίες εξέλιξης). Καταργεί, επομένως, το πιο δυναμικό κομμάτι του πανεπιστημίου, το αύριο του πανεπιστημίου. Χωρίς καν να προβλέπονται μεταβατικές διατάξεις. Και ας μη βιαστούν αναπληρωτές και καθηγητές να «νοιώσουν» αφεντικά στη νέα δομή. Τα πράγματα άλλαξαν. Τα μόνα «αφεντικά» είναι το Συμβούλιο, ο Πρύτανης και ο Κοσμήτορας, συνεπικουρούμενοι με σκανδαλώδη τρόπο από «τους καθηγητές εξωτερικού».
Για τους εργαζόμενους, ο πολλές φορές ανακοινωμένος «Καλλικράτης των πανεπιστημίων» επισείει τη δαμόκλειο σπάθη των μετατάξεων και απολύσεων πάνω από τους εργαζόμενους στα πανεπιστήμια.
Ως προς τη χρηματοδότηση, η κυβέρνηση παραβιάζει τη συνταγματική υποχρέωση για την απόδοση πόρων στα πανεπιστημία, εγκαταλείπει τα πανεπιστήμια απροστάτευτα στον κυκεώνα της κρίσης, ωθώντας τα είτε να αναζητήσουν επιχειρηματικούς «προστάτες» είτε να επιτεθούν στο αναιμικό βαλάντιο της ελληνικής οικογένειας.
ΕΠΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΔΡΑ
Συνοπτικά, η κυβέρνηση διαλύει ό,τι καλό υπήρχε στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο και ενισχύει ό,τι κακό υπήρχε σε αυτό. Καταργεί τη δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Καταργεί την αυτοτέλεια και τη δημοκρατική διοίκηση των πανεπιστημίων, των μόνων αντίδοτων που θα μπορούσαν να θωρακίσουν τα πανεπιστήμια από τη διαφθορά και την προσκόλληση στον εκάστοτε κυβερνητικό (ή υποψήφιο κυβερνητικό) κομματικό μηχανισμό. Διαλύει τις επαγγελματικές δυνατότητες που έδιναν οι 5ετείς σπουδές. Εξοβελίζει από τα ελληνικά πανεπιστήμια μια γενιά νέων επιστημόνων που μετέφεραν το δυναμισμό τους σε αυτά, φλερτάροντας με τον αρτηριοσκληρωτισμό της έδρας (πού τη θυμήθηκαν…). Διαλύει επιτυχημένες ερευνητικές ομάδες, υποχρεώνοντας τα μέλη τους σε ένα ατελείωτο μεταναστευτικό ταξίδι συλλογής «προσόντων». Καταργεί το άσυλο, κατάκτηση των αντιδικτατορικών αγώνων και σύμβολο του δημοκρατικού πανεπιστημίου. Καταργεί κάθε έννοια λογοδοσίας, εισάγοντας μια αυταρχική και ανεξέλεγκτη διοίκηση.
Από την άλλη πλευρά η κυβέρνηση: Ενισχύει φαινόμενα επαρχιωτισμού του ελληνικού πανεπιστημίου με την a priori αναγόρευση των πανεπιστημίων του εξωτερικού σε «καλύτερα» και «αντικειμενικότερα»! Το «κόμπλεξ κατωτερότητας», από το οποίο πολλά πανεπιστήμια και ερευνητικές ομάδες είχαν απαλλαγεί με την καινοτομία και τη δημιουργικότητα στη δουλειά τους, έρχεται σήμερα και γίνεται επίσημη πολιτική. Οποία καθυστέρησις… Φυσικά αυτό πάει «γάντι» με την γενικότερη πολιτική στάση υποταγής που επιδεικνύει η κυβέρνηση απέναντι στους επικυρίαρχους ΔΝΤ και ΕΕ, περιφρονώντας κάθε έννοια λαϊκής κυριαρχίας. Παραδίδει τα πανεπιστήμια πλήρως στον έλεγχο του εκάστοτε κυβερνητικού κομματικού μηχανισμού, με τις ελεγχόμενες διοικήσεις και τη απροσχημάτιστη προώθηση εκείνου του τμήματος των πανεπιστημιακών που έχουν προηγούμενα αναγορευθεί «άξιοι» διοίκησης από κομματικούς μηχανισμούς. Υποθάλπει και διευκολύνει φαινόμενα διαφθοράς, συναλλαγής και αυθαιρεσίας.
ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΗΣ ΠΟΣΔΕΠ
Η ΠΟΣΔΕΠ έχει τεράστιες ευθύνες. Καθησύχασε τον κόσμο του πανεπιστημίου, ενώ τα σημάδια ήταν κάτι παραπάνω από ορατά. Κατασκεύασε έναν «εχθρό» για να εκτονώνεται η πίεση («ο εμπαθής υφυπουργός»), ενώ το πρόβλημα είναι η κυβερνητική πολιτική, το Μνημόνιο, οι επικυρίαρχοι της ΕΕ και του ΔΝΤ. Τώρα που ο «εμπαθής υφυπουργός» έφυγε και αποκαλύπτεται με όλο τον κυνισμό η κυβερνητική πολιτική, τι θα πει;
Η κυβέρνηση με όλους τους τρόπους λέει ανοιχτά στο πανεπιστήμιο: «Δε με ενδιαφέρετε. Θα σας επιβληθώ». Ήρθε η ώρα να μιλήσει η πανεπιστημιακή κοινότητα. Φοιτητές, καθηγητές, εργαζόμενοι. Πρέπει ο λαός να προασπίσει ένα δημόσιο αγαθό, που ακόμη δεν είναι αποκλειστικά για «τους έχοντες και κατέχοντες». Αν ο νόμος περάσει και εφαρμοστεί, στα πανεπιστήμια εγκαθίσταται Αττίλας, σε μια περιοχή Αρμαγεδδώνα. Θα σαρώσει ό,τι έχει απομείνει στο δωρεάν δημόσιο πανεπιστήμιο. Ή το σχέδιο νόμου θα σαρωθεί. Η «μητέρα όλων των μαχών» για το Δημόσιο Πανεπιστήμιο ξεκίνησε.
