Το στρατηγικό μας σχέδιο στη Βόρεια Αμερική είναι να
εστιάσουμε την προσοχή μας όσο το δυνατόν περισσότερο στη διαχείριση του
επωνυμίου μας, την εμπορική μας εκμετάλλευση και το σχεδιασμό των προϊόντων, ως
έναν τρόπο να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις και τις ανάγκες των καταναλωτών. Η
μετακίνηση ενός σημαντικού τμήματος της βιομηχανικής μας παραγωγής από την
αγορά των ΗΠΑ και του Καναδά σε εργολήπτες σε ολόκληρο τον κόσμο θα προσδώσει
στην εταιρεία μας μεγαλύτερη ευελιξία, προκειμένου να κατανείμουμε καλύτερα
τους πόρους και το κεφάλαιό μας. Αυτά είναι κρίσιμα βήματα, αν θέλουμε να
παραμείνουμε ανταγωνιστικοί».
Σπύρος Κότσιας, πρώην πρόεδρος Ομοσπονδίας
Σιδηροδρομικών
Αυτά έλεγε ο Τζον Ερμάτινγκερ, πρόεδρος του
αμερικανικού τμήματος της Levis Strauss και εξηγεί την απόφαση της εταιρείας να
κλείσει 22 εργοστάσια και να απολύσει 13.000 αμερικανούς εργαζόμενους.
Φεβρουάριος 1999.
Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες της βόρειας
Αμερικής, του Καναδά αλλά και της Ευρώπης θέλοντας να δημιουργήσουν ισχυρά
επωνύμια με βαθύτερα εσωτερικά νοήματα βρίσκονται σε μια διαδικασία υπέρβασης
της ανάγκης να ταυτίζονται με τα υλικά προϊόντα που κατασκευάζουν.
Σύμφωνα με αυτή τη λογική, οι εταιρείες δεν πρέπει
να ξοδεύουν τους περιορισμένους χρηματικούς πόρους που διαθέτουν στην κατασκευή
εργοστασίων τα οποία απαιτούν συντήρηση, σε μηχανές που φθείρονται και σε
εργαζόμενους που πρέπει να πληρωθούν και να τυγχάνουν μιας μίνιμουμ κοινωνικής
προστασίας. Αντίθετα, προτιμούν να κατευθύνουν αυτούς τους πόρους στις
χορηγίες, στη συσκευασία των προϊόντων, στην επέκταση και τη διαφήμιση. Επίσης,
στην αγορά δικτύων λιανικής πώλησης των προϊόντων τους, προκειμένου οι
εμπορικές τους επωνυμίες να γίνουν γνωστές στο ευρύ κοινό.
Η αλλαγή προτεραιοτήτων είχε ως αποτέλεσμα την
υποβάθμιση της διαδικασίας παραγωγής αλλά και των ίδιων των παραγωγών και
συνακόλουθα το κλείσιμο των εργοστασίων και την απώλεια θέσεων εργασίας. Όμως
τα προϊόντα κάποιος πρέπει να τα κατασκευάσει. Και εδώ υπεισέρχονται οι
…ειδικές οικονομικές ζώνες.
Οι ζώνες αυτές, που είναι απαλλαγμένες από φόρους
περιοχές, αποκλεισμένες από τις πόλεις που βρίσκονται πλησίον αλλά και από την
ευρύτερη περιοχή, είναι τόσο παλιές όσο και το εμπόριο. Υπήρχαν και στην
αρχαιότητα και εξυπηρετούσαν τη διακίνηση των αγαθών η οποία απαιτούσε πολλά
ενδιάμεσα μεταβατικά στάδια και στάσεις για ξεκούραση. Αργότερα, κατά τη
διάρκεια της αποικιοκρατίας, το Γιβραλτάρ, το Χονγκ Κονγκ, η Σιγκαπούρη
ανακηρύχθηκαν σε «ελεύθερα λιμάνια», από τα οποία μεταφέρονταν τα προϊόντα
ελεύθερα, χωρίς την καταβολή δασμών, με πλοία στην Αγγλία. Στη σημερινή εποχή ο
κόσμος έχει κληρονομήσει ποικίλες μορφές αυτών των αφορολογήτων θυλάκων, όπως
αφορολόγητα καταστήματα στα αεροδρόμια, ζώνες ελεύθερων τραπεζικών συναλλαγών
στα Νησιά Κεϊμάν, τελωνειακές αποθήκες, ελεύθερα λιμάνια, ζώνες ελεύθερου
εμπορίου κ.λπ.
Οι ζώνες ελεύθερου εμπορίου με τη μορφή της
παραγωγής και προώθησης εξαγωγών, ενώ έχουν πολλά κοινά στοιχεία με τους
αφορολόγητους παραδείσους, αποτελούν κάτι ξεχωριστό. Δεν αποτελούν μια αποθήκη
του διαμετακομιστικού εμπορίου, είναι κυρίαρχο έδαφος στο οποίο δεν υπάρχουν
εισαγωγικοί και εξαγωγικοί δασμοί ούτε φόροι εισοδήματος ή περιουσίας. Εδώ
λοιπόν σ’ αυτές τις ζώνες οι μεγάλες φίρμες, τα λεγόμενα επωνύμια, μεταφέρουν
την παραγωγή των προϊόντων τους.
Η ιδέα ότι οι ζώνες ελευθέρου εμπορίου θα μπορούσαν
να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των οικονομιών του τρίτου κόσμου παρουσιάστηκε
αρχικά το 1964, όταν το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο του ΟΗΕ αποφάσισε
ότι οι ζώνες αποτελούσαν μέσα προώθησης του εμπορίου στα υπό ανάπτυξη έθνη.
Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η ιδέα αυτή άρχισε να υλοποιείται στις
αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν η Ινδία εφάρμοσε πενταετή φορολογική απαλλαγή
για τις εταιρείες που κατασκευάζουν τα προϊόντα τους στις χαμηλόμισθες
βιομηχανικές ζώνες.
Από τότε η βιομηχανία των ζωνών ελεύθερου εμπορίου
σημείωσε εκρηκτική ανάπτυξη. Σήμερα μονάχα στις Φιλιππίνες υπάρχουν πενήντα δύο
βιομηχανικές ζώνες που απασχολούν 450.000 εργάτες. Ανάλογες ζώνες υπάρχουν στην
Κίνα, το Μεξικό, τη Σρι Λάνκα, την Ινδονησία, το Χονγκ Κονγκ, τη Βόρεια Κορέα,
τη Ρωσία, την Πολωνία, την Ιορδανία και σε άλλες χώρες. Ο αριθμός τους ανέρχεται
σε 1.000 περίπου, ίσως και περισσότερες, ενώ οι απασχολούμενοι σε αυτές
ξεπερνούν τα 27 εκατομμύρια.
Στο εσωτερικό της ζώνης, οι βιομηχανικοί εργάτες
συναρμολογούν τα προϊόντα των εταιρειών εργαζόμενοι κάτω από απάνθρωπες
συνθήκες σε εργοστάσια φτιαγμένα από φθηνό πλαστικό, χωρίς παράθυρα, με τοίχους
από αλουμίνιο, στριμωγμένα το ένα πλάι στο άλλο με μόνο εξαερισμό την ανοιχτή
πόρτα. Οι πλειονότητα των εργατών είναι νέες κοπέλες ανύπαντρες ως επί το
πλείστον για να μην έχουν υποχρεώσεις και να μην υπάρχει ο κίνδυνος να μείνουν
έγκυες.
Τα ωράρια εργασίας είναι απάνθρωπα. Όλοι δουλεύουν
έξι ή εφτά μέρες και όταν πρόκειται να παραδοθεί μια παραγγελία εργάζονται
συνέχεια μέχρι αυτή να εκτελεστεί. Οι υπερωρίες είναι υποχρεωτικές και όποιος
αρνηθεί απολύεται. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι εργάτες δουλεύουν συνέχεια επί
τρεις ημέρες ενώ το μόνο που τους επιτρέπεται είναι να κοιμούνται για λίγο κάτω
από τις μηχανές. Η επιτήρηση είναι ασφυκτική και οι ομιλίες κατά τη διάρκεια
τις εργασίας απαγορεύονται.
Στα εργοστασιακά αυτά κάτεργα ο συνδικαλισμός είναι
ανύπαρκτος και σε πολλά οι απεργίες απαγορεύονται επισήμως. Καμιά αμφισβήτηση
της εξουσίας ούτε αναμένεται, ούτε επιτρέπεται. Η κοινωνική προστασία αποτελεί
κακόγουστο αστείο ενώ οι μισθοί σε καμιά περίπτωση δεν καλύπτουν το κόστος
ζωής, δεν υπάρχει δουλειά, δεν υπάρχει μισθός. Τα συμβόλαια διαρκούν μερικούς
μήνες, μετά την πάροδο των οποίων πρέπει να συναφθούν άλλα συμβόλαια. Ο
κτηνώδης συνδυασμός του τρομερού ρυθμού δουλειάς, της ανύπαρκτης ασφάλισης των
θέσεων εργασίας, των μισθών πείνας και της παντελούς έλλειψης κοινωνικών
παροχών, συνθέτουν μια εφιαλτική εικόνα που διακρίνει τα σύγχρονα εργασιακά
κάτεργα του 21ου αιώνα.
Με τη δημιουργία τέτοιων ζωνών η κυβέρνηση
ευελπιστεί πως θα επιτύχει την πολυπόθητη ανάπτυξη που θα μας βγάλει από την
κρίση!
*Πρώην πρόεδρος Ομοσπονδίας Σιδηροδρομικών
