Άλλοι υποδέχτηκαν με θυμηδία, άλλοι με θλίψη, άλλοι με πατριωτικές κορόνες και άλλοι με ανακούφιση την απόφαση μιας υποεπιτροπής της UNESCO που έκρινε ότι ο Καραγκιόζης ανήκει στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας.
(Φωτό: Από το εργαστήρι που ανέβασε τον "Καραγκιόζη στο Χόλιγουντ")
Πρώτο ελάττωμα, είναι τεμπέλης: «σταθερή επιδίωξή του να βγάλει λεφτά χωρίς να κοπιάσει». Επιπλέον, είναι και πολυπράγμων, παριστάνει το φούρναρη, το γιατρό, το μάγειρα κ.λπ., «χωρίς να έχει καμία σχετική γνώση, με μόνη πρόθεση να ξεγελάσει τους άλλους και να τα κονομήσει». Δεύτερο, είναι κλέφτης, κλέβει ακόμα και τους συγγενείς και τους εντιμότατους φίλους του. Τρίτο, βαράει, όχι μόνο τα παιδιά του, αλλά και τον «καλοκάγαθο και ανιδιοτελή φίλο του τον Χατζηαβάτη».
Καλοκάγαθος και ανιδιοτελής, ποιος; To αιώνιο σύμβολο της δουλοπρέπειας και της υποταγής στην εξουσία του πασά; O Xατζηαβάτης ο δωσίλογος; Μα αυτό λέγεται αναθεώρηση της Ιστορίας!
Επίσης, το πολύ που θα κλέψει ο Καραγκιόζης είναι ένα τρύπιο ποτιστήρι ή ένα ψητό κοτόπουλο από το μαγειρείο του σεραγιού, ποτέ δεν κλέβει μετρητά ή πολύτιμα αντικείμενα. Επίσης το ξύλο στα παιδιά του περιορίζεται σε μερικές καρπαζιές, ένα γνώριμο οπτικό και ηχητικό εφέ, όταν αυτά δεν απαντούν σωστά σε ερωτήσεις σχολικού τύπου, π.χ., πόσο κάνει 3+3;
Τέταρτο ελάττωμα: ο Καραγκιόζης καταπιέζει τη γυναίκα του, που δεν εμφανίζεται στη σκηνή «αλλά κάπου στο βάθος κάνει όλες τις δουλειές του σπιτιού και δέχεται εντολές και βρισιές από τον τεμπελχανά σύζυγο». Μα τι δουλειές να κάνει η δόλια Αγλαΐα στην ετοιμόρροπη καλύβα; Nα γυαλίσει το παρκέ ή τα παπούτσια του ανυπόδητου συζύγου; Να κάνει απόψυξη στο ψυγείο; Οσο για τις εντολές και τις βρισιές, όσοι έχουν δει έστω και λίγες παραστάσεις Καραγκιόζη δεν τις έχουν ακούσει ποτέ.
Πολλές προσωπικότητες της γενιάς του ’30, αλλά και νεότεροι διανοούμενοι και δημιουργοί είχαν εκφράσει ζωηρό ενδιαφέρον για τον Καραγκιόζη και άλλες καλλιτεχνικές μορφές του λαϊκού πολιτισμού. Σήμερα όμως οι πιο σκληροπυρηνικές εκφραστές του νεοφιλελεύθερου εκσυγχρονισμού, είναι έτοιμοι να πετάξουν στο καλάθι των αχρήστων ακόμα κι εκείνη την πολιτιστική κληρονομιά που η αστική τάξη του Μεσοπολέμου (έστω, κάποιοι φωτισμένοι εκπρόσωποί της) είχε αποδεχτεί και είχε τιμήσει.
Εκεί που βρίσκεται ο Καραγκιόζης δεν τον αγγίζουν ούτε οι ύβρεις ούτε οι ύμνοι μας. Και η πικρή αλήθεια είναι ότι βρίσκεται στο περιθώριο, στις κόχες της νοσταλγίας, παρ’ όλο που ακόμα υπάρχουν ενεργοί και ταλαντούχοι καραγκιοζοπαίχτες. Αυτό που αρκετοί –και όχι μόνο ο Γ. Μαρίνος- απεχθάνονται είναι το ανυπότακτο πνεύμα του Καραγκιόζη που δεν συμβιβάζεται με την ανεγκέφαλη πειθαρχία την οποία επιχειρούν να μας επιβάλλουν η τρόικα και η κυβέρνηση.
Εύκολο θα ήταν να αποδώσουμε το αντικαραγκιοζικό μένος του αρθρογράφου στην ηλικία του ή στον συντηρητικό πολιτικό προσανατολισμό του, όμως κάτι τέτοιο θα ήταν ανόητο, αφού η επιλογή του δεν είναι θέμα γενιάς ή κομματικής κατεύθυνσης. Αντίθετα, η γενιά του κ. Μαρίνου μεγάλωσε με τον Καραγκιόζη και έχει κάθε λόγο, αν μη τι άλλο, να τον νοσταλγεί. Στην πραγματικότητα, ένα ολόκληρο κοινωνικό στρώμα, που έχει αρκετούς φιλολογικούς εκπροσώπους, απεχθάνεται τη λαϊκότητα του Καραγκιόζη, την οποία θεωρεί λαϊκούρα, μιζέρια, βαρίδι στο δρόμο προς τον αντιδραστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.
Στο βιβλίο Ο ήχος του Καραγκιόζη (εκδ. Νέα Σύνορα), ο Κώστας Στεφ. Τσίπηρας παραθέτει ένα απόσπασμα από την κωμωδία του Μάνθου Αθηναίου “Άδεια για μύγες”. Ο βεζίρης είναι πρόθυμος να κάνει στον Καραγκιόζη όποια χάρη τού ζητήσει επειδή ο δεύτερος έσωσε τη βεζιροπούλα. Ο Χατζηαβάτης παροτρύνει το φίλο του να ζητήσει να τους διορίσει υπαλλήλους στο ταχυδρομείο, όμως το μόνο που ζητάει ο Καραγκιόζης είναι μια άδεια γιαν να σκοτώνει μύγες. Έτσι, ο γραμματικός του βεζίρη, ο Μουσταφάς, ετοιμάζει ένα χαρτί που γράφει ότι “ο φέρων το χαρτί, όπου δει και τι, έχει το δικαίωμα να σκοτώνει μύγες”.
Στην επόμενη σκηνή, ο Καραγκιόζης χτυπάει τον Χατζηαβάτη, λέγοντάς του: “Μην κουνιέσαι, είδα μια μύγα”. Στη συνέχεια, δέρνει τον Πεπόνια, δέρνει τον Δερβέναγα, δέρνει όλους τους αξιωματούχους του σαραγιού! Με τα πολλά, ο βεζίρης ανακαλεί την άδεια και διατάζει να του δώσουν ένα “σουλτάν μερεμέτ”. Τέλος, ο Καραγκιόζης δηλώνει: “Χατζηαβάτη μου, το ευχαριστήθηκα, γιατί για πρώτη φορά στη ζωή μου έδειρα βεζίρηδες!”
Είναι εποχή τώρα για να δέρνουμε τους δερβέναγες; Ίσως αυτό να σκέφτονται κάποιοι που προτιμούν το “σφάξε με, πασά μου, ν’ αγιάσω”.
Και άλλοι αρνητικοί άυλοι ήρωες
Στάχυ αντί για τσιγάρο
Θα μπορούσε κανείς να προτείνει την επέκταση της αντικαραγκιοζικής σταυροφορίας, αποκαλύπτοντας το ποιόν και άλλων αρνητικών άυλων ηρώων, ελληνικής και ξένης προέλευσης, που γαλούχησαν γενιές και γενιές ελληνόπουλων. Π.χ. ένας διάσημος τεμπελχανάς είναι ο Ντόναλντ Ντακ, που βάζει τα ανιψάκια του να κάνουν όλες τις δουλειές. Ο αχόρταγος Σπίθας θα πρέπει να διαγραφεί από όλες τις περιπέτειες του Μικρού Ήρωα, ενώ ο Οβελίξ, που καταβροχθίζει πέντε ψητά αγριογούρουνα στην καθισιά του, πρέπει επιτέλους να μάθει τις βλαβερές συνέπειες της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων. Ευτυχώς, από το 1993 ο μανιώδης καπνιστής Λούκι Λουκ συμμορφώθηκε, αφού στο στόμα του δεν έχει πια τσιγάρο, αλλά ένα στάχυ. Στην Άγρια Δύση, είναι θεμιτό να κρατάς περίστροφο και να σκοτώνεις, όχι όμως και να καπνίζεις! Το ίδιο συμβαίνει και με τους καινούργιους Τζέιμς Μποντ, που δεν ερωτοτροπούν, δεν καπνίζουν, δεν πίνουν, αφήνουν όμως πίσω τους ένα βουνό από πτώματα.
Καιρός, λοιπόν, να ξεχάσουμε τα κάθε λογής «βρωμερά υποκείμενα» και να αναλογιστούμε ότι υπάρχουν και θετικά πρότυπα, όπως ο Τεν Τεν που συνεργάζεται με την αστυνομία και δεν συμπαθεί ιδιαίτερα τα μαύρα ανθρωπάκια, ενώ υποδειγματικός ήρωας είναι ο Μίκι Μάους που επίσης συνεργάζεται με την αστυνομία, όμως και σ’ αυτόν μπορούσε να βρούμε ένα ψεγάδι, αφού εδώ και δεκαετίες έχει μια αιώνια αρραβωνιαστικιά, τη δυναμική Μίνι, την οποία όμως δεν εννοεί να αποκαταστήσει! Σούπερ θετικός ήρωας είναι ο σερίφης Γούντι στην ταινία Toys, αφού επιβάλλει την τάξη στα άτακτα παιχνίδια, ενώ, σε αντίθεση με τους έλληνες φορτηγατζήδες, ο Μπομπ ο Μάστορας ποτέ δεν θα έκανε απεργία. Το ίδιο και ο Ποπάι ο Ναύτης, που ποτέ δεν θα έκλεινε τα λιμάνια καταφέροντας βαρύ πλήγμα στον τουρισμό και στην εθνική οικονομία, όπως υποτίθεται ότι έκαναν οι έλληνες συνάδελφοί του. Βέβαια, ο Ποπάι καπνίζει πίπα και δέρνει, αλλά ακόμα και στον κόσμο των κόμιξ και των κινούμενων σχεδίων κανείς δεν είναι τέλειος!
Και αν ο Καραγκιόζης είναι «βρωμερό υποκείμενο», πώς να χαρακτηρίσει κανείς τους εικονικούς φονιάδες στα ηλεκτρονικά παιχνίδια που εξολοθρεύουν εκατοντάδες ανθρωπάκια επειδή αυτά έτυχε να γεννηθούν σε λάθος χώρα ή σε λάθος πλανήτη;
(Από το ΠΡΙΝ 05/09)
(Από το ΠΡΙΝ 05/09)
0 Τοποθετησεις:
Δημοσίευση σχολίου