ΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ
Βαθιά μαχαιριά στην καρδιά της πέμπτης γαλλικής δημοκρατίας αποτελούν οι πρόσφατες κινήσεις του Νικολά Σαρκοζί εναντίον των Ρομά. Κινήσεις με τις οποίες ελπίζει να κλέψει και πάλι την ψήφο της Άκρας Δεξιάς από την παράταξη του Ζαν Μαρί Λεπέν και να συγκαλύψει τον ταξικό χαρακτήρα των επερχόμενων κοινωνικών συγκρούσεων πίσω από ένα μανδύα εθνικών και φυλετικών στοιχείων.
Με τη δημοτικότητά του να βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και ενώ ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τη «μητέρα όλων των μαχών» για το ασφαλιστικό, ο γάλλος πρόεδρος διαφημίζει τις ομαδικές απελάσεις των Ρομά με το βλέμμα στραμμένο στις προεδρικές εκλογές του 2012. Μέσα σε λίγες ημέρες σχεδόν 700 άτομα αναγκάστηκαν να επιβιβαστούν σε ειδικά ναυλωμένα αεροπλάνα που τους μετέφεραν σε αεροδρόμια της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Οι απελάσεις, που θύμισαν σε αρκετούς τις διώξεις των Εβραίων από την κατοχική κυβέρνηση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, προκάλεσαν την αντίδραση του ΟΗΕ, της ΕΕ ακόμη και του Βατικανού. Παρόλα αυτά έγιναν δεκτές σαν μια «μάλλον καλή ιδέα» από κυβερνήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη που αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους εν όψει επερχόμενων κοινωνικών συγκρούσεων.
Οι αντιδράσεις εντός και εκτός του «Εξαγώνου», όπως αποκαλούν οι Γάλλοι τη χώρα τους, είναι προφανώς δικαιολογημένες. Αρκετά από τα δάκρυα που χύνονται όμως τις τελευταίες ημέρες είναι κροκοδείλια. Στην πραγματικότητα οι απελάσεις των Ρομά ενδέχεται να μην αυξήθηκαν καν τις τελευταίες εβδομάδες αφού πραγματοποιούνται συστηματικά εδώ και χρόνια με τη σιωπηρή ανοχή των σοσιαλιστών και ενός μεγάλου τμήματος του πολιτικού σκηνικού της Γαλλίας. Μόνο μέσα στο 2009 οι γαλλικές αρχές απέλασαν συνολικά 12.000 άτομα, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται και αυτοί που ακολούθησαν το λεγόμενο πρόγραμμα «εθελουσίας εξόδου» – δέχτηκαν δηλαδή να «νομιμοποιήσουν» την απέλασή τους λαμβάνοντας το εξευτελιστικό ποσό των 100 ή των 300 ευρώ. Πρόκειται για μια τραγελαφική ρύθμιση που απλώς επιτρέπει στους Ρομά να επιλέξουν αν θέλουν να φύγουν από τη χώρα με ή χωρίς το «χαρτζιλίκι» του Σαρκοζί.
Η πραγματική αλλαγή των τελευταίων ημερών λοιπόν δεν αφορά τις ίδιες τις απελάσεις αλλά το ιδεολογικό επίχρισμα που τους έδωσε ο γάλλος πρόεδρος αμφισβητώντας παγιωμένες αξίες που επικράτησαν στη Γαλλία από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ουσιαστικά η γαλλική κυβέρνηση επανακαθορίζει την ίδια την έννοια της εθνικής ταυτότητας στερώντας την υπηκοότητα από ανθρώπους που θεωρούνταν γάλλοι πολίτες. Όπως παρατηρούσε ο μέχρι πρότινος σύμμαχος του Σαρκοζί, Μπερνάρ-Ενρί Λεβί, ο γάλλος πρόεδρος παραβιάζει το αξίωμα ότι «όλοι είναι ίσοι απέναντι στο νόμο» όπως αυτό ορίζεται στα ιδρυτικά κείμενα της σύγχρονης γαλλικής δημοκρατίας: το πρόγραμμα του Εθνικού Συμβουλίου της Αντίστασης της 15ης Μαρτίου 1944, τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948 και το Σύνταγμα του 1958. Αμφισβητώντας το δικαίωμα των παιδιών των μεταναστών που γεννιούνται στη Γαλλία να λαμβάνουν άμεσα τη γαλλική υπηκοότητα, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα, ο Σαρκοζί δημιουργεί γάλλους διαφορετικών ταχυτήτων, («λιγότερο ή περισσότερο Γάλλους», όπως αναφέρει ο Ενρί Λεβί) οι οποίοι θα έχουν διαφορετική αντιμετώπιση από το κράτος. Για μια χώρα μεταναστών όπως η Γαλλία αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η παροχή υπηκοότητας συνδέεται όχι μόνο με την καταγωγή αλλά και με την υποταγή του πολίτη στους μηχανισμούς ελέγχου του κράτους. Δεν είναι τυχαίο ότι ύστερα από πρόσφατη εξέγερση στα προάστια της Γκρενόμπλ ο Σαρκοζί ανακοίνωσε ότι πολίτες «ξένης καταγωγής» που απειλούν τη ζωή αστυνομικού θα χάνουν την υπηκοότητά τους. Το ίδιο θα ισχύει, όπως είπε, και για ανήλικους που κατηγορούνται για παραβατική συμπεριφορά.
Προκειμένου να εξασφαλίσει την ψήφο της γαλλικής ακροδεξιάς ο Σαρκοζί δεν διστάζει να παίξει με την έννοια της εθνικής ταυτότητας την οποία συνδέει άμεσα με το πνεύμα της γαλλικής επανάστασης. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, άλλωστε, επέλεξε να περάσει από την εθνοσυνέλευση την απαγόρευση της μουσουλμανικής ενδυμασίας σε δημόσιους χώρους στις 13 Ιουλίου, δηλαδή μια ημέρα πριν από την εθνική επέτειο για την επανάσταση του 1789. Ήταν πλέον προφανές ότι ο σχετικός νόμος δεν αποσκοπούσε στην προστασία των δικαιωμάτων της γυναίκας, όπως ισχυρίζονταν οι συντάκτες του, αλλά στην επίτευξη εθνικής καθαρότητας – σχεδόν όπως την οραματίζονταν τα φασιστικά καθεστώτα του 20ού αιώνα. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και συντηρητικοί σχολιαστές στη Γαλλία δεν δίστασαν να συγκρίνουν τον Σαρκοζί με το καθεστώς της κυβέρνησης του Βισί, που συνεργάστηκε με τους Γερμανούς στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής.
Φαινομενικά ο γάλλος πρόεδρος παίζει το χαρτί της αυτοεκπληρούμενης προφητείας περί της σύγκρουσης πολιτισμών. Επαναλαμβάνει έτσι τη δοκιμασμένη συνταγή που είχε ακολουθήσει ως υπουργός Εσωτερικών μετά τις μεγάλες εξεγέρσεις των προαστίων του Παρισιού. Στην πραγματικότητα, όμως, εύκολα μπορεί να διακρίνει κάποιος και τα ταξικά χαρακτηριστικά αυτής της επίθεσης. Ο μηχανισμός δημιουργίας «απάτριδων», για τον οποίο μιλούν πλέον αρκετοί γάλλοι στοχαστές, αφορά τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα που συνωστίζονταν στα προάστια των γαλλικών πόλεων. Οι κινήσεις του Σαρκοζί λοιπόν, πέρα από τα μικροπολιτικά οφέλη που προσφέρουν στον ίδιο, προετοιμάζουν τη Γαλλία για έναν εσωτερικό πόλεμο και επιχειρούν να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από τα αληθινά στρατόπεδα που στήνονται μπροστά στα μάτια της.
Φυσικά οι κινήσεις του γάλλου προέδρου, αν και προκαλούν δακρύβρεχτες αντιδράσεις σε όλη την Ευρώπη, είναι απόλυτα «σύννομες» με το πνεύμα της Ευρώπης - φρούριο που οικοδομούν τα τελευταία χρόνια όλες οι κυβερνήσεις της ΕΕ. Το γεγονός ότι η Γαλλία μπορεί να απελαύνει ανά πάσα στιγμή από το έδαφός της πολίτες άλλων χωρών - μελών της ΕΕ (οι περισσότεροι ρομά επαναπατρίζονται στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία) δείχνει και τα πραγματικά όρια της «αγίας» ευρωπαϊκής οικογένειας. Μιας ένωσης κρατών που επιτρέπει την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων αλλά απαγορεύει την ελεύθερη κίνηση των πολιτών. Τουλάχιστον των πολιτών ενός κατώτερου θεού.
