ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Η μεταπολεμική πορεία της τουρκικής Αριστεράς παρουσιάζει σημαντικές διαφορές σε σχέση με αυτή των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών. Το ΚΚ Τουρκίας (ΤΚΡ) όντας στην παρανομία από τη δεκαετία του '20 και θύμα συνεχών διώξεων είναι αποδυναμωμένο και διαθέτει μικρή επιρροή. Απουσιάζει έτσι ένα παντοδύναμο ΚΚ τόσο οργανωτικά όσο κι ιδεολογικά.
Το 1961 ιδρύεται το Τουρκικό Εργατικό Κόμμα (TiP) το οποίο αναδεικνύεται σε δεύτερο πόλο της Αριστεράς ξεπερνώντας σε επιρροή και μαζικότητα το ΤΚΡ. Στα πλαίσια του TiΡ κυριαρχεί η θεωρία ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να περάσει στο σοσιαλισμό με ειρηνικά μέσα με πρωτοπόρο το προλεταριάτο της. Μια άλλη ομάδα, με προεξάρχοντα τον Μιχρίο Μπελί, πρόβαλλε τη θεωρία της Εθνικής Δημοκρατικής Επανάστασης. Βασικά της στοιχεία ήταν ότι η Τουρκία αποτελούσε μια εξαρτημένη μισο-αποικιακή χώρα όπου ηγεμόνευαν οι ΗΠΑ, με σημαντικά φεουδαλικά υπολείμματα, εμπόδιο στην οικονομική - κοινωνική της ανάπτυξη. Στόχοι της ΕΔΕ ήταν η κατάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας κι η απάλειψη της φεουδαρχίας. Η σοσιαλιστική επανάσταση θα ερχόταν ξεχωριστά σε μια δεύτερη φάση. Στο πλευρό της ΕΔΕ θα βρίσκονταν οι προλετάριοι κι οι μικροαστοί της πόλης και της υπαίθρου, οι διανοούμενοι, ακόμα και προοδευτικοί αξιωματικοί (σημειωτέον ότι η ελπίδα για ένα αριστερό -προοδευτικό στρατιωτικό πραξικόπημα με την υποστήριξη του λαού χαρακτήριζε την τουρκική Αριστερά σχεδόν στην ολότητά της) ενώ η εθνική αστική τάξη καταπιεσμένη κι αυτή από το διεθνές κεφάλαιο θα μπορούσε να κερδηθεί στο πλευρό της ΕΔΕ ή έστω να ουδετεροποιηθεί.
Ο Μάης του '68, το Βιετνάμ και τα αντάρτικα της Λατινικής Αμερικής, μαζί με την εκλογική αποτυχία του TiP στις εκλογές του '69 (2,7% - 2 έδρες) ευνόησαν την εμφάνιση ενός τρίτου πόλου αποτελούμενου από νεολαιίστικες αριστερές ομάδες (THKO, THKP, TKP/ML) με μαοϊκά και γκεβαρικά στοιχεία. Κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν η υποστήριξη του άμεσου ένοπλου αγώνα. Μήτρα όλων ήταν η Dev-Genc, μια ομοσπονδία επαναστατών νεολαίων που ιδρύθηκε το '69 και λειτουργούσε ως στέγη υπό την οποία εκκολάπτονταν διάφοροι ριζοσπαστικοί σχηματισμοί. Οι νέες αυτές οργανώσεις διατηρούσαν ως βάση τη θεωρία της ΕΔΕ, έδιναν όμως πρωταρχικό ρόλο είτε στο αγροτικό - μαοϊκό αντάρτικο είτε στο αντάρτικο πόλεων το οποίο θα αποσταθεροποιούσε την «ψεύτικη ισορροπία» που είχε καταφέρει το τουρκικό κεφάλαιο. Η διανόηση θα έπαιζε καθοριστικό ρόλο ενώ η τουρκική εργατική τάξη θεωρούνταν ανώριμη και αδύναμη να αναλάβει τα ηνία της επανάστασης. Η αποφασιστικότητα κι η τόλμη αυτών των οργανώσεων ήταν παροιμιώδης με έντονα τα στοιχεία του ηρωισμού και της αυταπάρνησης.
Τα χρόνια απ' τα μέσα της δεκαετίας του '60 μέχρι τις αρχές του '70 μπορούν να χαρακτηριστούν ως περίοδος άνθισης της τουρκικής Αριστεράς.
Η εκλογική επιτυχία του TiP το 1965 στην πρώτη του εκλογική κάθοδο (3% - 15 έδρες με απλή αναλογική) δημιούργησε ελπίδες σε μεγάλα τμήματα της τουρκικής Αριστεράς. Με τη νέα αυτή δυναμική το TiP (σε ρήξη με τον αστικό συνδικαλισμό) πρωταγωνίστησε στην ίδρυση της επαναστατικής συνδικαλιστικής ομοσπονδίας DISK το 1967 που συσπείρωσε 400.000 εργάτες.
Σύντομα στο προσκήνιο ήρθαν και οι φοιτητές όταν το 1968, στο πνεύμα του γαλλικού Μάη, κατέλαβαν κι αυτοί τα πανεπιστήμιά τους. Οι καταλήψεις γαλούχησαν μια νέα γενιά αγωνιστών και κατέληξαν στην ίδρυση της Dev-Genc.
Το 1969 η Τουρκία συγκλονίζεται από αντιαμερικανικές διαδηλώσεις που φτάνουν στο αποκορύφωμά τους όταν στρατιώτες του αμερικανικού 6ου Στόλου πετιούνται στο Βόσπορο από διαδηλωτές ενώ με σειρά βομβιστικών ενεργειών αποτρέπεται ο κατάπλους του στόλου στη Σμύρνη. Μέρος αυτών των γεγονότων είναι και η Ματωμένη Κυριακή του 1969 όταν αρχικά η αστυνομία και στη συνέχεια παρακρατικές ομάδες διαλύουν μια πολυπληθή διαδήλωση στην πλατεία Ταξίμ με αποτέλεσμα 2 νεκρούς και 100 τραυματίες.
Το 1970 πάνω από 100.000 εργάτες συμμετέχουν στη συγκέντρωση που καλεί η DISK ενάντια στο κυβερνητικό σχέδιο ελέγχου του συνδικαλισμού. Η κυβέρνηση αναγκάζεται να βγάλει το στρατό στο δρόμο, να σηκώσει τις γέφυρες του Κεράτιου Κόλπου και να παραλύσει τις συγκοινωνίες προκειμένου να αποτρέψει ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση. Στις συγκρούσεις με την αστυνομία πέφτουν 2 νεκροί εργάτες κι ένας αστυνομικός. Είναι η σειρά της ένοπλης πάλης με τις επαναστατικές οργανώσεις που έχουν ξεπηδήσει από την Dev-Genc να επιδίδονται σε ληστείες τραπεζών, απαγωγές κι εκτελέσεις επιχειρηματιών και αξιωματούχων.
Στις πιο πολυσυζητημένες ενέργειές τους, μετά το πραξικόπημα του 1971, ο ΤΗΚΟ του εικονιζόμενου Ντενίζ Γκεζμίς απαγάγει 4 αμερικανούς στρατιώτες στην Άγκυρα ενώ το THKP με ηγέτη τον Μαχίρ Καγιάν απαγάγει και δολοφονεί τον πρόξενο του Ισραήλ (λέγεται ότι είχε δώσει τα ονόματα 400 τούρκων μαχητών που είχαν εκπαιδευτεί σε στρατόπεδα της PLO στην Παλαιστίνη). Ο Γκεζμίς κι οι σύντροφοί του συλλαμβάνονται, οδηγούνται σε δίκη και καταδικάζονται σε θάνατο. Τότε μία κοινή ομάδα ανδρών του THKP και του THKO υπό την ηγεσία του Καγιάν απαγάγουν τρεις βρετανούς τεχνικούς ραντάρ στην Τουρκία και ζητούν την απελευθέρωση των μελλοθάνατων συντρόφων τους. Το κρησφύγετό τους εντοπίζεται και βομβαρδίζεται ανηλεώς με αποτέλεσμα να σκοτωθούν όλοι όσοι βρίσκονταν μέσα. Τον επόμενο μήνα εκτελείται δι' απαγχονισμού κι η ομάδα Γκεζμίς. Τα τελευταία λόγια του Γκεζμίς ήταν: «Ζήτω η ανεξαρτησία του λαού της Τουρκίας. Ζήτω η ιδεολογία του Μαρξισμού-Λενινισμού. Ζήτω η αδελφότητα Τούρκων και Κούρδων. Κατάρα στον ιμπεριαλισμό». Ήταν το τέλος ενός κύκλου για την τουρκική Αριστερά.
