Χρεοκοπία και παρακμή με τη βούλα του ΔΝΤ
Η Αργεντινή συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο το πλέγμα οικονομικών και πολιτικών επιλογών που, στο όνομα της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας, μπορούν να καταστρέψουν μια χώρα και χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Η δικτατορία άφησε πίσω της ένα μεγάλο χρέος, το οποίο όμως τα δικαστήρια έκριναν παράνομο. Παρ’ όλα αυτά, η πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση (κεντροαριστερή, θεωρήθηκε τότε) επέλεξε να μη συγκρουστεί με τους τραπεζίτες.
του Κώστα Αθανασίου
Η κυβέρνηση Μένεμ, που εξελέγη το 1989, εφάρμοσε με θρησκευτική ευλάβεια τις νεοφιλελεύθερες επιταγές, οι οποίες όμως εκτόξευσαν το χρέος στα ύψη. Ξεκίνησε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, ενώ προηγουμένως αναλάμβανε να ξεπληρώσει όλα τα χρέη των υπό ιδιωτικοποίηση επιχειρήσεων, αλλά και να αποζημιώσει η ίδια τις χιλιάδες υπαλλήλων που απολύονταν! Μάλιστα, ο άθλιος νόμος περί ιδιωτικοποιήσεων ψηφίστηκε στη Βουλή τόσο από τους περονιστές όσο και την κεντροαριστερά της εποχής.
Η πρόσδεση του πέσο με το δολάριο σε ισοτιμία 1:1 (1991) διέλυσε την εσωτερική παραγωγή (η Αργεντινή έφτασε να εισάγει κρέας!), αυξάνοντας το χρέος της χώρας.
Όλα έδειχναν πως η Αργεντινή όδευε σε βάραθρο - χρέος, διάλυση του δημόσιου τομέα και του όποιου κοινωνικού κράτους μέσω του «περιορισμού των κρατικών δαπανών», ανεργία, φτώχια, κατακόρυφη πτώση των εξαγωγών κ.λπ. Ωστόσο, το 1998 ο Καμντεσύ, τότε πρόεδρος του ΔΝΤ, μιλούσε για «αργεντίνικο θαύμα», δύο-τρία χρόνια μόλις πριν από την κατάρρευσηŸ
Στις αρχές του 2001, η κυβέρνηση αναδιαπραγματεύτηκε το χρέος, με τρόπο όμως που, μπορεί μεν να καθυστέρησε τις προθεσμίες αποπληρωμής του, ωστόσο το εκτόξευσε από τα 12 στα 55 δισ. δολάρια, γεγονός που οδήγησε σε δικαστικές περιπέτειες τους εμπνευστές της αναδιαπραγμάτευσης. Η κυβέρνηση Κίρτσνερ επίσης έκανε προσωρινή παύση πληρωμών και αναδιαπραγματεύτηκε μέρος του χρέους, εφαρμόζοντας όμως ταυτόχρονα δρακόντεια προγράμματα λιτότητας. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα η Αργεντινή εξακολουθεί να βρίσκεται στη δίνη του χρέους, και μάλιστα πρόσφατα αποφάσισε να πληρώσει τις πλούσιες χώρες του «Κλαμπ του Παρισιού» δίνοντας το 14% περίπου των αποθεματικών της.
Η εμπειρία της Αργεντινής δείχνει ότι ίσως δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία το αίτημα (παύση πληρωμών, αναδιαπραγμάτευση κ.λπ.) όσο το κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο που το υλοποιεί, η κοινωνική και πολιτική συμμαχία που θα σηκώσει το βάρος της υλοποίησης, ο κοινωνικοπολιτικός συσχετισμός εν ολίγοις. Έτσι κι αλλιώς, όμως, αυτό το οικονομικό μέγεθος (χρέος) και ο μέγας «εθνικός» στόχος της μείωσής του έχει ταξικό πρόσημο: Το χρέος καλούνται πάντα να το πληρώσουν οι εργαζόμενοι, που ουδόλως ευθύνονται για τη δημιουργία του, και οι οποίοι σπανίως και ελάχιστα ωφελούνται από την επίτευξή του, τη μείωση δηλαδή του χρέους.
Από την άλλη όμως, ας θυμόμαστε ότι, εκτός από τα παραπάνω, το μεγάλο μάθημα που άφησε πίσω της η εξέγερση της Αργεντινής ήταν η αξία της κοινωνικής αλληλεγγύης, μιας και εκεί αναπτύχθηκαν ευρύτατα και πολύ ισχυρά τέτοια δίκτυα.
Σε μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου κυβέρνηση και ΜΜΕ κάνουν συστηματική προσπάθεια για τη σαλαμοποίηση των εργαζομένων, καλό είναι να θυμόμαστε ότι η Αργεντινή έκανε ξανά επίκαιρο το σύνθημα ότι «εχθρός μας δεν είναι ο διπλανός μας, αλλά το αφεντικό μας»Ÿ
ΠΥΡΟΜΑΝΗΣŸ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΣ ΤΟ ΔΝΤ
Η Λατινική Αμερική είναι μια περιοχή που έχει μακρά εμπειρία από τις συμπληγάδες του χρέους και του ΔΝΤ. Για την ακρίβεια, η Λατινική Αμερική έπαιξε για πολλές δεκαετίες το ρόλο του δοκιμαστικού σωλήνα, όπου εφαρμόστηκαν και δοκιμάστηκαν –από το ΔΝΤ και τις τοπικές ολιγαρχίες και με πρόσχημα το χρέος– πολιτικά και οικονομικά μοντέλα που αφενός διέλυσαν ολόκληρες χώρες και, αφετέρου, αποτέλεσαν το μπούσουλα για εφαρμογή παρόμοιων σχεδίων και σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
ΜΑΚΡΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΝΤ
ΣΤΗ Λ. ΑΜΕΡΙΚΗ
Το ΔΝΤ έχει, με τον άλφα ή βήτα τρόπο, παρέμβει σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής. Υπήρξαν ωστόσο περιπτώσεις που ο διεθνής οργανισμός είχε ιδιαίτερα προνομιακές σχέσεις με ορισμένες κυβερνήσεις – παράδειγμα, η δικτατορία του Πινοτσέτ, στη Χιλή, όπως και η αντίστοιχη στην Αργεντινή. Γενικά, τη δεκαετία του 1970 το ΔΝΤ είχε πολύ ενεργό ανάμειξη στη λατινοαμερικάνικη ήπειρο· έτσι κι αλλιώς ήταν η δεκαετία όπου τα νεοφιλελεύθερα μοντέλα εφαρμόζονταν με θρησκευτική ευλάβεια και με ακραίο τρόπο σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στη Χιλή του Πινοτσέτ.
Ωστόσο, ξαφνικά, το 1982 είχαμε τη μεγάλη «κρίση του χρέους» στη Λατινική Αμερική. Ξαφνικά; Πάντως, μεταξύ 1970 και 1982, που έσκασε η φούσκα του χρέους, η παρουσία του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν διαρκής στη Λατινική Αμερική, συνήθως με πρόσχημα το χρέος, το οποίο όμως την ίδια περίοδο (1970-1982) αυξήθηκε κατά 11 φορές! Κάπου εκεί ακούστηκε και ο χαρακτηρισμός για το ΔΝΤ ως πυρομανούς πυροσβέστη.
Η αέναη δίνη του χρέους
ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΟΡΩΝ
Συνολικά, μεταξύ 1970 και 2006, το χρέος των χωρών της Λατινικής Αμερικής αυξήθηκε κατά 25 φορές, ενώ ταυτόχρονα το αρχικό χρέος πληρώθηκε 91 φορές. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ορισμένα πράγματα. Πρώτον, ότι ο μηχανισμός του χρέους –στη βάση της αρχής ότι, γενικά, το χρέος δεν αποπληρώνεται αλλά αναχρηματοδοτείται– αποτελεί μια βαθιά παγίδα, μια δίνη όπου μπορεί κανείς να βουλιάζει αενάως και από την οποία πολύ δύσκολα μπορεί να ξεφύγει, αν δεν αποφασίσει να συγκρουστεί ριζικά με όλο το πλέγμα των καπιταλιστικών μηχανισμών που τη δημιουργούν.
Δεύτερον, ότι το χρέος (και ο χειρισμός του από τους διεθνείς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ) έχει αποτελέσει έναν τεράστιο μηχανισμό μεταφοράς πόρων από τις φτωχές χώρες του Νότου προς τις πλούσιες του Βορρά. Από αυτόν τον νεοαποικιοκρατικό μηχανισμό έχει ωφεληθεί, προφανώς, και η ΕΕ (και κατά συνέπεια όλες οι χώρες που την απαρτίζουν). Και θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι, ενώ τα κινήματα του Νότου για δεκαετίες ζητούν την αλληλεγγύη των κινημάτων των χωρών του Βορρά για το ζήτημα του χρέους που απομυζά τις χώρες τους πλουτίζοντας όλο και περισσότερο τις πλούσιες χώρες, τα κινήματα του Βορρά δεν στάθηκαν πάντα στο ύψος του διεθνιστικού τους καθήκοντος και γενικά έχουν υποτιμήσει στην ατζέντα τους το θέμα.
Και τρίτον, ότι το χρέος δεν είναι μόνο οικονομική παράμετρος αλλά κυρίως πολιτικό εργαλείο, ότι οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί δεν είναι μόνο οικονομικοί αλλά κυρίως εργαλεία επιβολής συγκεκριμένης πολιτικής. Ο χώρος δεν επιτρέπει να αναφερθούμε στη διαβόητη «Συναίνεση της Ουάσιγκτον», ωστόσο μπορούμε να πούμε ότι οι πολιτικές συνέπειες αυτών των οικονομικών μηχανισμών υπερέβησαν αυτό που αποκαλούμε «καταστολή» και έφτασαν πολλές φορές να πλήξουν την ίδια τη δημοκρατία.
