Αποστολή: Κατερίνα Κιτίδη, Άρης Χατζηστεφάνου
Δυο ελεγκτές του λιμενικού σώματος, σε ρόλο καλού και κακού μπάτσου, δεν μπορούσαν να αποφασίσουν εάν το σκάφος πληρούσε τις προϋποθέσεις για την άδεια απόπλου. Σχεδόν ότι συνέβαινε δηλαδή, σε πολιτικό επίπεδο, στο εσωτερικό της ελληνικής κυβέρνησης: Kάποιοι στήριζαν έστω και εμμέσως την αποστολή, κάποιοι δημιουργούσαν συνεχώς γραφειοκρατικά κολλήματα και πολλοί περισσότεροι αδιαφορούσαν. Τα μηνύματα από το υπουργείο Εξωτερικών ήταν αποθαρρυντικά αν όχι απαγορευτικά για την αποστολή και ίσως ορισμένοι να διέβλεπαν ήδη τις εθνικιστικές, αντιτουρκικές και κυρίως φιλοϊσραηλινές τάσεις που αναπτύσσονταν σε διάφορα σημεία του πολιτικού συστήματος. Χωρίς τη στήριξη εργατικών ενώσεων, δήμων αλλά και χιλιάδων απλών πολιτών από ολόκληρη την Ελλάδα ίσως αυτά τα εμπόδια να μην είχαν ξεπεραστεί ποτέ.
Όταν πια το πλοίο ξεκόλλησε από το λιμάνι ο αρχικός ενθουσιασμός των επιβατών είχε ξεθωριάσει λίγο. Ίσως να συνέβαλε σε αυτό και η σχεδόν ολοκληρωτική αδιαφορία των μεγάλων μέσων ενημέρωσης. Τα ίδια κανάλια, που μια εβδομάδα αργότερα θα σκύλευαν την αγωνία των συγγενών για μερικές μονάδες τηλεθέασης, δεν θεώρησαν σκόπιμο να αφιερώσουν ούτε μερικά δευτερόλεπτα από τον πολύτιμο χρόνο τους σε μια από τις μεγαλύτερες αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας που ξεκινούσε από ελληνικό έδαφος.
Τίποτα από αυτά όμως δεν μπορούσε πλέον να ακυρώσει την αποστολή. Το φορτηγό «Ελεύθερη Μεσόγειος», φορτωμένο με οικοδομικά υλικά και δεκάδες αναπηρικά καροτσάκια για τα θύματα των ισραηλινών βομβαρδισμών, βρισκόταν ήδη καθ’ οδόν για το πρώτο σημείο συνάντησης στη Ρόδο. Όταν μάλιστα τα δυο πλοία συναντήθηκαν εν πλω, ακόμη και οι τελευταίες αμφιβολίες και απογοητεύσεις εξαφανίστηκαν στην ανοιχτή θάλασσα.
Η ζωή στα δύο πλοία ήταν εντελώς διαφορετική: σκληρή και λερωμένη από τη σκουριά στο εμπορικό πλοίο «Ελεύθερη Μεσόγειος», πιο άνετη αλλά και τρικυμιώδης στο μικρό επιβατικό «Σφενδόνη». Οι επιβάτες του πρώτου αντιστάθμιζαν τις κακουχίες με καλύτερο και περισσότερο φαγητό, ενώ οι δεύτεροι κρατούσαν προμήθειες για το ενδεχόμενο τα σκάφη να παραμείνουν εν πλω για εβδομάδες αντιμέτωπα με τον ισραηλινό αποκλεισμό. Κανένας δεν ήθελε να σκέφτεται ότι το νεοφασιστικό καθεστώς του Τελ Αβίβ θα έδινε τόσο σύντομα τέλος στο ταξίδι δολοφονώντας άοπλους πολίτες σε διεθνή χωρικά ύδατα. Παρ’ όλα αυτά οι διοργανωτές προετοίμαζαν συνεχώς τα μέλη της αποστολής για κάθε ενδεχόμενο με συνεχή σεμινάρια: Πώς να αντιδράσουν σε περίπτωση επίθεσης με πλωτά μέσα και ελικόπτερα, πώς να καθυστερήσουν τη σύλληψή τους με τεχνικές παθητικής αντίστασης και πώς να αντιμετωπίσουν τους απαγωγείς τους όταν πια θα κατέληγαν στις φυλακές του ισραηλινού κράτους. Μπροστά στην κτηνώδη βία του ισραηλινού στρατού αρκετές από τις συμβουλές θα αποδεικνύονταν ανεπαρκείς και απλουστευτικές, κατάφεραν όμως να δημιουργήσουν ένα αίσθημα αλληλεγγύης και να ακυρώσουν εκ των προτέρων τις διασπαστικές πρακτικές του κράτους - τρομοκράτη.
Όπως είχε προβλεφθεί, η αποστολή βρέθηκε σύντομα αντιμέτωπη με πλωτά μέσα και ελικόπτερα. Δεν προέρχονταν όμως από το ισραηλινό κράτος αλλά από την πολιτική ορντίναντσα του – την Κύπρο. Η κυβέρνηση Χριστόφια, σε μια προσπάθεια να τρομοκρατήσει τα μέλη της αποστολής, έστειλε ελικόπτερα της αστυνομίας να πετάνε ελάχιστα μέτρα πάνω από το πλοίο «Σφενδόνη». Στόχος ήταν να αποτρέψει την επιβίβαση ελλήνων και ξένων βουλευτών, οι οποίοι θα λειτουργούσαν σαν ασπίδα προστασίας από τις επιθέσεις του Ισραήλ. Και το κατάφερε, προσφέροντας ανυπολόγιστες υπηρεσίες στους ισραηλινούς σφαγείς.
Μιλώντας στον ασύρματο, υπό τους ήχους των κυπριακών ελικοπτέρων, οι συντονιστές της αποστολής έδιναν συνεχείς μάχες ώστε να μη χρειαστεί να γίνει επιβίβαση από το λιμάνι της κατεχόμενης Αμμοχώστου. «Δεν ανταλλάσσουμε μια κατοχή με μια άλλη» ακούστηκε από το ασύρματο του πλοίου «Σφενδόνη» ακόμη και όταν έγινε γνωστό ότι ένα από τα πλοία της οργάνωσης Free Gaza αντιμετώπισε τεχνικά προβλήματα και έπρεπε να βρει σύντομα καταφύγιο σε κάποιο λιμάνι. Η Λευκωσία όμως, προδίδοντας την παρακαταθήκη του Μακαρίου, το πνεύμα των Αδεσμεύτων αλλά και τους αγώνες δεκαετιών για τη διπλωματική απομόνωση της ψευδοκυβέρνησης της ΤΔΒΚ συνέχιζε να στέλνει την αποστολή στα χέρια των τουρκοκυπρίων. Ακόμη και η τουρκική αποστολή πάντως αρνήθηκε να πέσει σε αυτή την παγίδα που θα διασπούσε την ενότητα του Στόλου με μοναδικό ωφελημένο το κράτος του Ισραήλ.
Παρά τις μεθοδεύσεις της Λευκωσίας όμως τίποτα δεν μπορούσε πλέον να καθυστερήσει την πανηγυρική συνάντηση του Στόλου της Ελευθερίας σε διεθνή χωρικά ύδατα. Καθώς ο καπετάνιος της «Σφενδόνης» περνούσε με ταχύτητα ανάμεσα στα υπόλοιπα πέντε σκάφη της αποστολής όλοι καταλαβαίναμε ότι η ταπεινωτική ήττα της ισραηλινής πολιτικής ήταν προδιαγεγραμμένη – ακόμη και αν η τελευταία σελίδα θα γραφόταν με το αίμα αθώων πολιτών. Ειδικά όταν το μικρό σκάφος πέρασε δίπλα από το τουρκικό επιβατικό «Μαβί Μαρμαρά» έγινε για πρώτη φορά κατανοητή η τεράστια συνεισφορά της τουρκικής αποστολής. Εκατοντάδες άνθρωποι κρεμασμένοι στα καταστρώματα κουνούσαν παλαιστινιακές, τουρκικές αλλά και ελληνικές σημαίες χαιρετίζοντας την άφιξη του ελληνικού τμήματος της αποστολής. Λίγο αργότερα εκπρόσωποι όλων των πυλώνων που απάρτιζαν το Στόλο της Ελευθερίας συναντήθηκαν στο τουρκικό σκάφος για να αποφασίσουν τις λεπτομέρειες του τελευταίου και πιο επικίνδυνου τμήματος της αποστολής. Η κοινή απόφαση ήταν να καθυστερήσει η αναχώρηση για ένα εικοσιτετράωρο ώστε το μεγαλύτερο τμήμα του ταξιδιού να πραγματοποιηθεί με το φως της ημέρας. Ελάχιστοι μπορούσαν να προβλέψουν ότι το ισραηλινό πολεμικό ναυτικό θα έφτανε να χτυπήσει την ανθρωπιστική αποστολή σχεδόν 80 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Γάζας, όπως τελικά συνέβη.
Στο μεσοδιάστημα είχαμε την ευκαιρία να πάρουμε και μια πρώτη γεύση από το εσωτερικό του τουρκικού επιβατικού που σε λίγες ώρες θα μετατρεπόταν σε κόλαση. Ένα τραπέζι πινγκ πονγκ υποδεχόταν όσους επιβιβάζονταν στο πλοίο με φουσκωτό από την πλαϊνή πόρτα. Η είσοδος απαιτούσε εξονυχιστικό έλεγχο που θύμιζε προθάλαμο αεροδρομίου. Ανιχνευτές μετάλλου και πλήρης σωματικός έλεγχος εξασφάλιζαν ότι δεν θα βρεθεί στο πλοίο ούτε ένας σουγιάς που θα μπορούσε να ενοχοποιήσει τα μέλη της αποστολής. Άδικος κόπος, ο ισραηλινός μηχανισμός προπαγάνδας σε συνδυασμό με κυπριακά μέσα ενημέρωσης και εθνικιστικούς κύκλους στην Αθήνα θα μιλούσαν για «οπλοστάσιο» των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, με το οποίο οι ακτιβιστές επιτέθηκαν στους φιλήσυχους και «ελαφρά οπλισμένους» ισραηλινούς στρατιώτες που έτυχε να περνάνε από την περιοχή με μαχητικά ελικόπτερα. Δυστυχώς, παρά τις ενδελεχείς έρευνες της εφημερίδας μας, δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε τους πράκτορες των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών. Εκτός αν η αφρόκρεμα της κεμαλικής υπηρεσίας επιβιβάστηκε μεταμφιεσμένη σε γυναίκες με μουσουλμανικές μαντίλες. Ίσως πάλι, επικεφαλής της αποστολής να ήταν ο καλοκάγαθος κύριος που έψηνε κεμπάπ στο κατάστρωμα ή ακόμη και ο υπεύθυνος του ιντερνετ που λίγες ώρες αργότερα θα ξεψυχούσε στην αγκαλιά των συντρόφων του με μια σφαίρα στο μέτωπο και την εγκεφαλική ουσία να χύνεται από το πίσω μέρος το κρανίου του.
Εσμός δειλών δολοφόνων το Ισραήλ υπό την ανοχή της κοινωνίας
Ηταν λίγο πριν από τα ξημερώματα όταν το πλήρωμα του Στόλου της Ελευθερίας είδε στο ραντάρ τον ισραηλινό στόλο να κινείται ταχύτατα και με κυκλωτικές κινήσεις προς το μέρος του. Πολυάριθμα φουσκωτά, φρεγάτες, αντιτορπιλικά, υποβρύχια και ελικόπτερα είχαν επιστρατευτεί για την ισραηλινή επιχείρηση, συν τα στρατιωτικά αεροσκάφη που πετούσαν αναγνωριστικά όλη τη νύχτα πάνω από το Στόλο. Ήταν μία ογκώδης δύναμη στρατιωτών, απολύτως δυσανάλογη με την ειρηνική ομάδα στην οποία επιτίθετο και με πολύ συγκεκριμένες εντολές: Πυροβολίστε στο ψαχνό, εάν συναντήσετε οποιαδήποτε μορφή ή πρόθεση αντίστασης, όπως ξεκάθαρα φάνηκε στα ματωμένα καταστρώματα του «Μαβί Μαρμαρά». Επίσης, ήταν μία σαφώς βάρβαρη επιχείρηση, δεδομένου ότι οι στρατιώτες, με τον εξελιγμένο οπλισμό τους, επιτέθηκαν σε επιβάτες πλοίων όπου ήταν ανύπαρκτο κάθε είδους όπλο: στη «Σφενδόνη», οι επιβάτες αντιμετώπισαν τους στρατιώτες σχηματίζοντας αλυσίδες. Στην «Ελεύθερη Μεσόγειο», βάζοντας συρματόπλεγμα περιμετρικά του πλοίου. Στο τουρκικό επιβατηγό, ο οπλισμός που ανακαλύφθηκε ήταν ξύλα, σίδερα και... σφεντόνες.
Ακόμα και στα πλοία όπου δεν χρησιμοποιήθηκαν αληθινά πυρά, οι επιβάτες τα διέκριναν ξεκάθαρα στις στολές των στρατιωτών, που δεν έκρυψαν την πρόθεση να τα χρησιμοποιήσουν. Ένιωσαν το ηλεκτροσόκ από τα όπλα ηλεκτρικής εκκένωσης και φυσικά ξυλοκοπήθηκαν άγρια, χωρίς διαχωρισμό ηλικίας ή φύλου. Οι στρατιώτες ήταν εφοδιασμένοι με πλαστικοποιημένες κόλλες χαρτί, που είχαν φωτογραφίες και ονόματα μελών της αποστολής, τα οποία είτε υποβλήθησαν σε βασανιστήρια ή συνελήφθηκαν άμεσα, ενώ τους φόρεσαν κουκούλες ή τους έδεσαν τα μάτια. Η πόρωση των στρατιωτών ήταν ολοφάνερη απ’ την οργή που ένιωσαν και ξέσπασαν πάνω σε επιβάτη, ο οποίος «τόλμησε» να τους αντιμιλήσει στα εβραϊκά. Ο σεβασμός στην ελευθερία του Τύπου αποδείχθηκε όνειρο θερινής νυχτός, όταν απείλησαν να πετάξουν στη θάλασσα δημοσιογράφο που κατέγραφε τις κινήσεις τους με κάμερα. Οι ίδιοι οι στρατιώτες, απ’ την άλλη, φρόντισαν να μαγνητοσκοπήσουν και την τελευταία κίνηση των μελών της αποστολής κατά τη μεταφορά τους στο λιμάνι του Ασντότ, ζουμάροντας χαιρέκακα πάνω στα οργισμένα πρόσωπά τους.
Στο λιμάνι, το άγριο ξύλο συνεχίστηκε απέναντι σε κάποια μέλη της αποστολής, ενώ σε όλα ανεξαιρέτως συμπληρώθηκε από απόλυτο εξευτελισμό. Τόσο οι ακτιβιστές όσο και πολιτικοί, οι πρώην διπλωμάτες, οι γιατροί και οι μηχανικοί που όδευαν προς τη Γάζα, ένιωθαν σαν ζώα σε τσίρκο, όσο διέσχιζαν συνοδεία στρατιωτών τα 100 μέτρα από το πλοίο μέχρι την είσοδο ενός ad hoc ισραηλινού στρατοπέδου, περνώντας ανάμεσα σε πυκνές σειρές αστυνομικών, κουκουλοφόρων στρατιωτών, φωτογράφων και τηλεοπτικών συνεργείων. Στο στρατόπεδο, τους περίμενε έλεγχος από τις αρχές, τα υπουργεία Εσωτερικών και Εξωτερικών και, φυσικά, τις μυστικές υπηρεσίες. Μία τεράστια επίδειξη δύναμης, που ανταποκρίνεται, όμως, στην πραγματικότητα;
Ο πανικός που επικρατούσε μεταξύ των Ισραηλινών, οι χαλασμένοι υπολογιστές, η έλλειψη μεταφραστών (που ανάγκασε τους «οικοδεσπότες» μας να ψάχνουν με απεγνωσμένο βλέμμα για Έλληνες που μιλούν αγγλικά ώστε να κάνουν τους διερμηνείς) είναι στοιχεία που ανατρέπουν την εικόνα της καλοκουρδισμένης μηχανής, την οποία προσπαθούσε να περάσει η ισραηλινή κυβέρνηση, διαφημίζοντας την επιχείρησή της στα διεθνή Μέσα. Ήταν σαφές ότι το Ισραήλ, όχι μόνο έπρεπε να χρησιμοποιήσει όλες του τις στρατιωτικές δυνάμεις για να αντιμετωπίσει μία μικρή ομάδα ακτιβιστών, όχι μόνο έπρεπε να σκοτώσει για να δείξει την υπεροχή του επάνω τους, αλλά και, όταν τους έπιασε ομήρους, ήταν ανίκανο να τους χειριστεί. Η ανώτερη δύναμή του ήταν απλώς το επιφαινόμενο μίας σαθρής βάσης που προσπαθεί να καλυφθεί πίσω από τζάμπα μαγκιά και βία.
Οι επιβάτες του Στόλου της Ελευθερίας τέθηκαν προ του εξής διλλήμματος: ή υπογράφεις ένα χαρτί και φεύγεις άμεσα για το αεροδρόμιο ή πας στη φυλακή. Το χαρτί που παρουσίασαν αρχικά οι Ισραηλινοί εμπεριείχε την παραδοχή ότι ήταν παράνομες οι κινήσεις του Στόλου. Όταν το κόλπο τους δεν έπιασε, παρουσίασαν προς υπογραφή ένα έγγραφο που ανέφερε ότι «δέχομαι να διωχθώ από τη χώρα». Οι άνθρωποι που έπρεπε να φύγουν άμεσα, λόγω προσωπικών ή επαγγελματικών υποχρεώσεων, αυτό υπέγραψαν. Οι υπόλοιποι οδηγήθηκαν σε κλούβες, που πήραν το μακρύ δρόμο προς τις φυλακές της Μπερσίβα στην έρημο Νεγκέβ. Όχι όμως όλοι: Oι πλέον «επικίνδυνοι για το Ισραήλ», αυτοί που ένιωσαν στο πετσί τους τα βασανιστήρια, οδηγήθηκαν απομονωμένοι σε άλλα «σωφρωνιστικά καταστήματα». Στο δρόμο, μέσα απ’ τις γρίλιες του παραθύρου της κλούβας, τα μέλη της αποστολής είχαν τη μόνη τους επαφή με την ισραηλινή κοινωνία. Στα φανάρια, μανάδες μάζευαν τα παιδιά τους και τους έδειχναν με το δάχτυλο, γέροι τους κοίταζαν και χαμογελούσαν υπεροπτικά, ενώ οδηγοί έκαναν άσεμνες χειρονομίες. Λίγοι, πολύ λίγοι, έκαναν το σήμα της νίκης. Η συνενοχή της κοινωνίας στη δολοφονική πολιτική της κυβέρνησης ήταν σαφής. Ήταν όμως και αναμενόμενη, αν θυμηθούμε τις δημοσκοπήσεις που έδειχναν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Ισραηλινών επιδοκίμασε την επίθεση στη Γάζα στα τέλη του 2008.
Οι ολοκαίνουργιες φυλακές εγκαινιάστηκαν από τα μέλη της διεθνούς αποστολής. Τα σελοφάν ακόμη κάλυπταν τους καθρέφτες, όμως αλλού δεν υπήρχαν κουτάλια για το φαγητό, αλλού «δεν λειτουργούσαν τα τηλέφωνα», αλλού οι τουαλέτες χάλασαν και το πάτωμα γέμισε ακαθαρσίες. Η στάση των κρατούμενων, όμως, παρέμεινε σταθερή: ηθικό ακμαιότατο και αλληλεγγύη. Οι Τουρκάλες του «Μαβί Μαρμαρά» έπιαναν συχνά το τραγούδι – για να παρηγορήσουν, μεταξύ άλλων, συμπατριώτισσές τους που είδαν τον άντρα τους να πεθαίνει μέσα στα χέρια τους. Στις αντρικές φυλακές, Έλληνες και Τούρκοι, Αμερικανοί και Γάλλοι, εμψύχωναν ο ένας τον άλλο και δυσκόλευαν από κοινού τη ζωή των δεσμοφυλάκων, με πειράγματα και παιχνίδια. Η αγωνία υποχώρησε όταν οι δικηγόροι έφεραν τα νέα της διεθνούς κατακραυγής εναντίον του Ισραήλ. Από εκεί και πέρα, το μόνο συναίσθημα ήταν η, ήδη υπάρχουσα, αποφασιστικότητα: Δεν ξεχνάμε τους νεκρούς, συνεχίζουμε απτόητοι τον αγώνα για τη Γάζα.
Πώς γίνεται μια ανθρωπιστική αποστολή που δεν φτάνει ποτέ στον προορισμό της να προκαλεί τέτοιο ενθουσιασμό σε ολόκληρο τον πλανήτη; Πώς μπορεί μια τοπική υπερδύναμη, όπως το Ισραήλ, να ταπεινώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο έχοντας μόλις ολοκληρώσει με επιτυχία μια στρατιωτική επιχείρηση; Μπορεί ένα κράτος, σαν την Κύπρο, που έχει χάσει εδάφη του από ξένη εισβολή να στηρίζει έναν άλλο εισβολέα σαν το κράτος του Ισραήλ;
Η αποστολή του Στόλου της Ελευθερίας είναι γεμάτη φαινομενικές αντιφάσεις αλλά προσδιορίζεται από μια βεβαιότητα: Μια ομάδα ανθρώπων, ανεξάρτητη από κρατικές παρεμβάσεις αλλά ενήμερη για τις γεωπολιτικές ισορροπίες, είχε το θάρρος να σηκωθεί όρθια και να κοιτάξει το κτήνος στα μάτια. Αυτό πανικοβλήθηκε, ξέσπασε σκορπώντας το θάνατο με σπασμωδικές κινήσεις και τελικά γονάτισε μπροστά στον αντίπαλό του βαθιά λαβωμένο και αιώνια καταδικασμένο στα μάτια της ιστορίας.
Το κράτος δολοφόνος του Ισραήλ απέδειξε ότι όχι μόνο δεν διαθέτει την καλοκουρδισμένη στρατιωτική μηχανή που διαφήμιζε, αλλά ότι δεν μπορεί να σώσει ούτε το τομάρι του χωρίς να εκτελεί εν ψυχρώ αθώους και άοπλους πολίτες.
Οι διαβόητες μυστικές υπηρεσίες εμφανίζονταν ανίκανες ακόμη και να καταγράψουν τα ονόματα των συλληφθέντων, ενώ το κτηνώδες σωφρονιστικό σύστημα δεν κατάφερε να κάμψει τα μέλη της αποστολής, που αρνούνταν να υπογράψουν δηλώσεις μετάνοιας για να αφεθούν αμέσως ελεύθεροι. Σε αυτή την αποστολή ο τουρκικός λαός απέκτησε τους πρώτους μάρτυρες για τον παλαιστινιακό αγώνα – πρόκειται για την απόλυτη θυσία, η οποία δεν μπορεί παρά να φέρνει έστω και αμυδρά στο νου το πνεύμα των Διεθνών Ταξιαρχιών. Αντιμέτωποι με το σύγχρονο φασισμό, που εκφράζεται από την πολιτική των ΗΠΑ, του Ισραήλ και των μεσογειακών συμμάχων τους, οι ακτιβιστές έδωσαν το μήνυμα ότι και το πιο αιμοσταγές καθεστώς μπορεί να νικηθεί. Φυσικά, ακόμη και τα μέλη της αποστολής που βασανίστηκαν και ξυλοκοπήθηκαν από τις ισραηλινές αρχές ασφαλείας αναγνωρίζουν ότι το μαρτύριό τους είναι μια παρωνυχίδα σε σχέση με το καθημερινό βασανισμό της ψυχής και του σώματος των Παλαιστινίων. Γι’ αυτούς αγωνίστηκαν και γι’ αυτούς θα συνεχίσουν να δίνουν καθημερινές μάχες. Οι εξωνημένοι πρώην και νυν πράκτορες, οι συνεργάτες των ισραηλινών δολοφόνων και οι βαθιά αντιδραστικοί εθνικιστικοί κύκλοι που επιχειρούν να στιγματίσουν αυτή την αποστολή έχουν ήδη βρει απάντηση στο πνεύμα αλληλεγγύης που εξέφρασαν για την αποστολή εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο.
Το Πριν έκανε το ελάχιστο που θα μπορούσε να προσφέρει. Παρακολούθησε δημοσιογραφικά την αποστολή.
